[Medineweb]

6. HAFTA
Tasnîf Dönemi
Hadis tarihinin bu döneminde, daha önce kitaplarda karışık olarak bir araya getirilmiş olan hadisler
muhtelif şekillerde sınıflandırmaya yani tasnîfe tabi tutulmuşlardır.
Bu donemde yazılan pek çok eser günümüze ulaşmıştır. Bu eserlerde hadisler, donemin en
belirgin hususiyetlerinden biri olarak, senedleriyle birlikte verilirler. Bu eserler o kadar meşhur olmuşlardı
ki, önceki iki donemde yazılmış olan eserlere ihtiyaç kalmamıştı. Bunun sonucu olarak önceki dönemlerin
eserleri artık fazla kullanılmaz olmuş, dolayısıyla da yazılıp çoğaltılmamaya başlanmış, böylece tarih içinde
sel, yangın ve, Moğollar’ın yaptığı gibi, baskın ve yağmalarda yok olup gitmişlerdi.

6.1. Metinle İlgili Çalışmalar: Bu donemde hadisler bir taraftan onceki donemlerde yazılmış olan
hadis kitaplarından toplanarak yeniden tasnif edilmiş, diğer taraftan onları anlamaya yonelik bir kısım
calışmalar gercekleştirilmiştir. Bu sebeple soz konusu calışmalar iki kısma ayrılabilir:

Toplama ve Tasnîf Çalışmaları: Önceki dönemlerde karışık bir şekilde kaydedilmiş olan
hadisler, kaydedildikleri yazı malzemelerinden; sahîfelerden, kitaplardan toplanarak senedleriyle birlikte5
konularına göre (yani ale‘l-ebvâb) veya ravilerine göre (yani ale’r-ricâl) sınıflandırılmışlardı. Bu
sınıflandırma usullerinden her biri ile değişik türde birçok kitap yazılmıştır. Bu kitapları genel özelliklerine
göre şöyle taksim etmek mümkündür

6.1.1.1. Her Konudan Hadîs İhtiva Eden Kitaplar: Câmi‘, ve müsned turlerinde yazılmış kitaplar bu
kısma girer.

Câmi‘, icinde her konudan hadis bulunan hadis kitabı demektir. Bu konular akaid, ahkam, zuhd,
adab, tefsir, tarih, menakıb ve fiten şeklinde sekiz ana başlık altında mütalaa edilir6. Bu donemde yazılan
câmi‘ turu kitaplarda hadisler konularına gore sınıflandırılmışlardır. Buhari (o. 256), Muslim (o. 261) ve
Tirmizi’nin (o. 279) el-Câmi‘u’s-sahîh’leri bu turun en meşhur eserleridir. Bu eserler bir sonraki bölümde
tanıtılacaktır.

Müsned, sahabi veya sonraki bir ravinin ismi altında ondan gelen muttasıl merfû hadislerin
toplandığı hadis kitabıdır. Tariften anlaşıldığı uzere bu tur hadis kitapları hadisleri ravilerine göre yani
ale’r-ricâl tasnif etmekte olup bunlarda bulunan hadisler, bir kısmı belki şeklen de olsa, muttasıl ve
merfûdurlar. Dolayısıyla bu tur kitaplarda mevkuf ve maktû hadisler ya hiç yoktur ya da yok denecek kadar
azdır. Müsned turu hadis kitaplarında sahabi raviler genellikle fazilet durumlarına göre sıralanmışlardır. Bunun için önce aşere-i mubeşşerenin, bunlardan da ilk dort halifenin hadisleri kendi isimleri altında
verilmiştir.
Hicri 3. asırdan itibaren 80’den fazla müsned telif edilmiştir. İlk müsnedi Ebu Davud et-Tayalisi’nin
(o. 204) veya Esed b. Musa’nın (o. 212) yazdığı söylenmektedir. Bu tur eserler arasında Ahmed b. Hanbel,
Baki b. Mahled ve el-Humeydi’nin Müsned isimli eserleri burada zikredilebilir.

Musannef eserlerde merfû, mevkûf ve maktû ahkam hadisleri toplanmıştır. Bu türde Abdurrezzak
b. Hemmam ve İbn Ebi Şeybe’nin Musannef isimli eserleri vardır.
Muvatta’larda ise bir bölgenin alimlerinin ittifakla kabul ettikleri ahkam hadisleri toplanmaya
çalışılmıştır. Bu turun en meşhur eseri İmam Malik’in Muvatta’ıdır.
İmam Malik’in en muhim eseri el-Muvatta’dır. 40 yılda telif ettiğini bildirdiği bu eserini Medine
fakihlerinden 70’ine arzetmiş, onların tasvibi uzerine ona el-Muvatta ismini vermişti.