[JAZARİ]

ll.ÜNİTE ÖZETİ

ANTİK YUNAN DÜNYASI VE FELSEFESİ

A. ANTİK DOĞU FELSEFESİ (FELSEFENİN ÇIKIŞ YERİ)
--Felsefenin doğuş ve çıkış yeri olarak Farabi: Söylendiğine göre bu ilim eskiden Irak halkı olan Kaldeliler arasında mevcuttu. Onlardan Mısır’a, oradan Yunanlılara intikal etmiş, Süryaniler ve Araplara geçinceye kadar onlarda kalmıştır. Bu ilmin içerdiği her şey Yunan dilinde, daha sonra Süryancada, nihayet Arapçada ifade edilmiştir.”
--Batılı düşünür ve tarihçilerden Charles Werner, Yunan felsefesinin doğudan etki aldığını, Thales ve Pythagoras’ın matematiği Mısır’dan öğrendiğini, Demokritos’un ansiklopedik bilgisinin Doğu’ya yaptığı birçok seyahatten kazandığını, bu vesile ile Mısır’a ve Hindistan’a gittiğini ileri sürer.

Doğu Felsefesinin Genel Özellikleri
1.Tipik özelliği dini bir karakter taşımasıdır. Felsefe, Dinler Tarihi ve Teoloji ile birleşmiş bir karakter taşımaktadır.
2. Doğu Felsefesi, dini bir ahlak inşa etmeyi, erdemli, mistik insan yetiştirmeyi amaçlar.
3. Doğu Felsefesi, şiir (ilahiler) ve mitolojiye karışmış, gelenek ve göreneklere ve kıssalara çok yer vermiştir.

**Felsefenin en belirgin niteliği olan özgür düşünüş ve eleştiriye gerekli yer verilmediği görülmektedir.

Antik Doğu Felsefeleri şunlardır:
--Hint Felsefesi,
--Çin “
--İran “
--İbrani “

**Dolayısıyla Doğu’da felsefenin varlığı Antik Yunan Felsefesinden daha önceki zamanlara dayanmaktadır.

HİNT FELSEFESİ

Ana kaynağı:
1. Veda (4 ciltlik kitap)
2. Manava Sastra (Manou Kanunları)

Filozoflara, Brahman
Filozofların ortaya koyduğu felsefeye, Brahmanizm
Brahmanizm, alemde ezeli ve ebedi bir cevher kabul eder ki buna Brahma denir.
Brahma, evrenin yaratıcısıdır ve iki yanı vardır:
1. Vişna (Evrenin koruyucusu ve düzenleyicisi)
2. Şiva (Yok edici güç)

--Brahma ilk önce madde (maya)yi yarattı.
--İnsan ruhu, ruhların en büyüğü olan Atma’dır.
--İnsanların ruhları yeryüzünde durmadan canlı ve cansız varlıklara girip çıkarlar (Ruhların göçü= tenasüh= reenkarnasyon)
--Hintlilerin ilimi dili Sanitçe, Vedalar’ın da yazı dilidir.
--Budizm aslında Brahmanizm’in bir koludur. Vedalar’ın bazı ilke ve prensiplerine karşı koyulmasından ortaya çıkmıştır.
--Budizm, tenasüh ve ebedi hayat (karmon) inançlarını Brahmanizm’den almıştır. Ruhların göçü Nirvana’da son bulacaktır.

Hint Felsefesini Batı Felsefesinden Ayıran Konular
1. Hint düşüncesi, büyük oranda geleneği öne çıkarır ve ona bağlı olan bir düşüncedir.
2. Bilmek için bilginin peşine düşmek yerine, onlar, daha çok doğru yaşam aramakta ve kurtuluşa giden yolu gösterme amacı taşır.
3. Hint düşünürleri akılla kavranan düşünceye en büyük değeri vermiştir.
4. “Genedoğum” inancı, bu kültürün dışındakiler için yabancı bir düşüncedir.
5. Belirgin özelliği hoşgörüdür.
6. Dünyayı önemsememe, dünyadan ve dünya için çalışmaktan kaçma eğilimi önemli bir niteliktir.

ÇİN FELSEFESİ

King adı verilen kutsal kitaplarda kayıt altına alınmıştır.
Birbirinden farklı 2 felsefe okulu vardır:
1. Konfüçyüs Okulu: Metafizik düşüncesi yoktur. İnsanı doğru ve tutarlı düşünmeye ve iyi muhakeme yapmaya götüren bir mantık sistemi kurar. Kurduğu ahlak görüşünün ilk prensibi “atalara saygı”dır.
2. Tao Okulu: Metafizik düşüncesi üzerine kurulmuştur. Kurucusu Lao-Tseu’dur.
Tao, dünyaya düzen verenin en büyük akıl olduğunu savunur.
Yong: Kemal, aydınlık ve gökleri temsil eder.
Yin: Eksik, karanlık, toprağı temsil eder.

Çin Felsefesinin Belirgin Özellikleri

--En belirgin özelliği, “uyum” düşüncesidir.(ölçü, denge, altın, orta)
--Bir Çin atasözüne göre “üç din bir aileden” kastedilen Konfüçyüs’çülük, Taoculuk ve Budizm’dir.
--Çin Düşüncesi farklı inanç, kültür ve felsefelere açık olduğu için dünyaya dönüktür. Oysa her Hintli bir dine bağlanır.
--Konfüçyüs, insanın kendi kendini geliştirerek ve eğiterek olgunlaşmasını ister. Lao-Tseu,ise doğaya, doğa yasalarına uymaya önem verir.
--Çin felsefesinde felsefeden amaç, pozitif bilgiyi artırmak değil, zihnin yüceltilmesidir. Bu, gerçek dünyanın ötesinde ve ahlaki değerlerden daha üstün değerlere bir yöneliştir.
--Azla yetinme, ölçülü olma, iç barış ve iç rahatlığı Çinlilere göre insanın mutluluğunun temel unsurlarıdır.

İRAN FELSEFESİ

İran Sasani felsefesinin en önemli temsilcisi “Zerdüşt” kabul edilir. Eserleri Zend dilinde Zend-Avesta adında yayınlanmıştır.
Eski İran’da uluhiyetin sembolü “ateş” olarak bilinir.
Zerdüştlükte düalizm (İkilik) inancı vardır.
1. Ahoura Mazda (Hürmüz): En büyük Tanrı, aydınlığın ve iyiliğin yaratıcısıdır.
2. Angra Mainyau (Ehrimet): Karanlıkların ve kötülüğün yaratıcısı
“Bu iki ilke arasında sürekli bir çarpışma ve çatışma bulunur. İnsan da buna müdahil olur.”
--Zerdüşt’e göre Ehrimen’e uyup esir olan hayvanları öldürmek gerekir. Bu kural, Brahmanizm ile aralarında çatışmaya yol açar.

İBRANİ FELSEFESİ

Müstakil bir felsefe değildir. O, dini inanışlar şeklindedir.
Bu felsefenin kurucuları Hz.Musa, Hz.Davut, Hz.Süleyman gibi İbrani peygamberleridir.
İbrani düşüncesinin temelleri Tevrat’ta bulunmaktadır.
--Babil esaretinden sonra 2 mezhep ortaya çıkmıştır:
1. Sadukiler
2. Ferusiler
--Talmud, Tevrat’tan sonra İsrailoğullarının en önemli felsefe kitabıdır.(Felsefe ve dini düşünceleri iade eder)
--İbrani Felsefesi, Yunan felsefesine ve Hristiyanlığa etki ve katkıda bulunmuştur.

B. ANTİK YUNAN DÜNYASI

İlkçağ felsefesine “Antik Çağ” felsefesi de denir.
**İlkçağ Felsefesi------Yunan Felsefesi--------Helenistik-Roma Felsefsefesi
**İlkçağ Antik Yunan Felsefesi ile başlamaktadır. (bunun doğru olamadığı aşikardır)
--Batı ve İslam Felsefesine kaynaklık etmiştir.
--Batı, Aristo’yu Doğulu filozofların yaptığıçeviriler sayesinde tanıma imkanı bulmuştur.
--Felsefe yapmak ve üretebilmek için öncelikle klasik filozofların yüzyıllar boyunca geliştirdikleri görüş ve düşüncelerin bilinmesi ve kavranılması gerekir.
--Klasik Filozoflar:
Antikçağ’da: Platon ve Aristo
Yeni zamanda: Descartes, Leibniz, Kan, Auguste Comte
--Yunanlılar 3 kabilenin birleşmesinden oluşmuştur:
1. Eoli’lar (Köylüler) 2. Doria’lar (Asker) 3. İyonya’lılar (Antik Yunan dünyası bilim ve düşünce merkezi)
--M.Ö.Vl.YY’da İranlıların Yunan kolonilerine saldırısı sonucu, Yunanlıların kendi aralarında birleşip zafere kazanmalarıyla birlikte, Yunanlılarda kültür, sanat, düşünce ve siyasette mesafeler kat edip, başarılı eserler ortaya çıkmıştır.
--Antik Yunan düşüncesi bu gelişmeleri tecrübe ederken, kendinden önceki toplumların birikimlerini görmüş, incelemiş ve onlardan yararlanmıştır.
***Astronomi ve aritmatikte, Babilonya,
Geometride Mısır,
Yazıda, Girit ve Mısır’dan faydalanmıştır.
***İlkçağ felsefesi deyince Yunan Felsefesi anlaşılır.
--İlkçağ,ilk yazılı belgelerle başlar (4000 yıl önce); İsa’dan sonra 476 yılında Batı Roma İmp:nun çöküşüne kadar devam eder.
**Pythagoras kendine Philosophos (filozof) dermiş.
---Philosophia, durup dinlenmeden aralıksız bilgiyi doğru arama çabasıdır.
--Felsefenin adını da ilk olarak eski Yunan’da “İyonya”da buluyoruz.
+++İlk Yunan filozoflarının eserleri anacak fragmentler (parçalar) halinde günümüze ulaşmıştır.
+++Platon ve Aristo’nun en önemli eserleri bize kadar ulaşmıştır.
+++Yunan felsefe tarihi 2 grupta toplanır:
1. Biyograflar: Filozofların öz geçmişlerini tasvir ederler. En önemlisi Diogenes’kidir. Diogenes, bildiği filozofları bu eserinde birer birer sayar ve onların hayatları ve eserleri hakkında bilgiler verir.
2. Doksokgaflar: Evrenin ve hayatın başlangıcı gibi yalnız belirli bir felsefe problemlerini ele alır ve bununla ilgili filozofları görüşlerini, kanaatlerini (doksa) tasvir eder. En önemli doksografik kaynak Aristo’nundur.

HELENİSTİK FELSEFE

--Roma kültürü ve kısmen de Doğu Felsefesi, ile karışmış olması anlamında kullanılır. Yunana özgü saflığını yitirmiş bir felsefe görünümündedir.
--Helenistik felsefenin yaşam alanı kent devletidir.
--Bu felsefenin tüm disiplinleri bırakarak salt ahlak problemi üzerinde yoğunlaşmış pratik bir felsefedir.
--Bu felsefe bazen şüpheci bazen de mistikleşmiş bir felsefe halini alır.
***Thales ile başlayıp, Atisto’nun öldüğü 322’ye kadar süren Helenistik Felsefe kendi içinde 3 döneme ayrılır:
1. Presokratik Felsefe: Milet, Elea, Fisagor ve Alodera Okulları temsil etmiştir
2. Sokratik Felsefe: İnsan üzereine araştırmalar yapmıştır.
3. Sistematik Dönem: Büyük Sokratik dönem olarak da adlandırılır.

**Yunanlılardan önce Mısır ve Mezopotamya’da astronomi, tıp ve matematiğin; İran, Çin, Mısır ve Hint’de ise önemli bir felsefi düşünce geleneğinin bulunduğu ifade edilmiştir.
**Yunan Felsefesini, diğer felsefelerden ayıran en önemli diğer özelliği yazılı bir geleneğe sahip olmasıdır.