[JAZARİ]

lll. ÜNİTE SOKRAT ÖNCESİ YUINAN (DOĞA) FELSEFESİ

A.MİLET OKULU
1. Thales
2. Anaksimandros
3. Aneksimenes
4. Herokleitos

B. ELEA OKULU
1. Parmenides
2. Ksenofones
3. Elealı Zenon

C. FİSAGOR OKULU: Pythagoras veya Pyhtagorasçıların başlattıkları kardeşlik, vatandaşlık için pratik eğitim okuludur.

D. ABDERA OKULU (Atomcular,Plüralistler)
1. Empedokles
2. Anaksagoras
3. Demokritos

--Doğa Felsefesi veya Sokrat Öncesi (Presokratik) felsefe olarak adlandırılan bu dönemde felsefe doğa ya da varlık felsefesi olarak kabul edilmiştir.
--İlk doğa filozofları “arche” problemi üzerine yoğunlaşmışlar ve dış dünyadaki varlıkların kendisinden doğduğu ilk maddeyi tespit etmeye gayret etmişlerdir.
--Bu probleme (Varlık), sırasıyla görünüş, gerçeklik, çokluk-birlik, değişme-kalıcılık ekseninde bir çözüm aramışlardır.

A.MİLET (İYONYA) OKULU
Ege kıyılarındaki Yunan boyu İyonyalılar, ticaretin gelişmesiyle de şekillenen 12 kent kurdular. Bunların en güneyinde olanı Milet’tir.
--M.Ö.Vl.yy.da önemli bir ticaret limanı ve Yunan şehirlerinin en zengini idi. Farklı dinlerin ve dillerin kaynaştığı bu kentte, Batı bilim ve felsefesi doğmuştur.
--Yunan felsefesinin doğduğu yer olan eski İyon kolonisi plan Milet’te ortaya çıkan bu okulun 3 temsilcisi buluınmaktadır: Thales, Anavimandros,, Anaksimenes (Aristo bunlara Fizikçiler, der)
Bu filozoflar MÖ 6.yy.da Mitosu bir yana bırakıp, deneme ve gözlemden yola çıkarak düşünceler geliştiren ilk filozoflardır.
--Felsefe tarihinin ilk materyalistleri olarak kabul edilirler.
--Miletli filozoflar maddi neden dışında bir neden, maddeye hareket verecek, onu harekete geçirecek bir dış güç tasarlamadıkları için, kendi hareketini yine kendisinin açıklayacağı bir ilk madde arayışı içinde olmuşlardır.

THALES
**Thales, dünyayı suyun üzerinde duran bir tepsi gibi tasarlamaktaydı.
--MÖ 5.yy.da Milet’te yaşadığı bildirilir.
--Mısır’a seyahat ettiği, piramitin gölgesini hesaplayarak saptadığı ileri sürülür.
--Astronomi ve geometriyi bilirdi.
--Thales, suyu, sıvı olanı, her şeyin başı, kökü, ilkesi (arkhe) kabul eder.
--Gökyüzü ve yeryüzündeki olaylarla ilgilenmiştir.
“Her şey Tanrılarla dolu” der.

ANAKSİMANDROS
--Thales’in öğrencisidir.
--Astronomi, coğrafya ve evrenbilim (Kozmoloji) gb. Alanlarda çalışmış, haritalar çizmiş, güneş saati yapmıştır.
--Metafizik bir kavram olan “sonsuzluk” kavramını ortaya koydu. Onun için realitenin gerçek prensibi sonsuzluktur.
--Her şeyin başlangıcında olan, harekete geçiren, kuşatan, bir sonsuzluk, bitip tükenmeyen sınırsız şey Anaksimandros’a göre ”Apeiron”dur.
--Ona göre hayatın kaynağı “su”dur.
--Ona göre bu alem, günün birinde yok olacaktır. Apeiron’dan çıkan her şey günün birinde ona, Apeiron’a dönecektir.

ANAKSİMENES
--Anaksimandros’un öğrencisidir.
--Ona göre ana madde “hava”’dır.
--Ruh kavramını ilk o kullanmıştır. Ona göre canlıyı ayakta tutan ruhtur.
--Anaksimandros gibi o da bir fizikçi ve doğa bilimcidir.
--Thales gibi o da, yeryüzünün bir tepsi olduğunu iddia eder. Yalnız yeryüzü hiçbir şeye dayanmayıp havada durmaktadır.
-***Aristo, Milet okulunun bu 3 filozofuna fizikçiler der. Bu 3 düşünür de sadece doğa ile ilgilenmişler, doğa olaylarını, doğal sebeplere bağlı olarak izah etmişlerdir.
***Hepsi de Tanrılardan söz etmiştir. Tanrılar ifadesiyle doğadaki yaratıcı ve yapıcı gücü kastetmişlerdir. Yalnız Aneksimenes “ruh”tan da söz etmiş, ancak ondaki ruh, canlıyı ayakta tutan, sürdüren “nefes”ten başkası değildir.
***Aneksimenes, metafizik düşünme cesareti veya astronomik tasavvurları itibariyle Anaksimandros’tan daha ileride ve önemli kabul edilir.
Thales’ten hareket eden entelektüel geleneğin bir zirvesi ve bütün Milet Okulu’nun tezlerini en iyi bir şekilde temsil eden filozoftur.
Takipçileri arasında: Pythagorasçılar, Anaksogoras ve Atomcular sayılabilir.

HERAKLEİTOS
--İyonya filozoflarının 4.sü, Milet’in dışındaki bir kentte, Efes’te doğdu.
--Eseri çok güç anlaşılır, karanlık bir üslupla ve özdeyişler şeklinde yazılmıştır. İlkçağ’da ona “Karanlık Herakleitos” denir.
--O da varlıok problemi üzerinde durmuştur.
--Evrenin temel maddesi “ateş”tir.
--Ona göre “Logos” evrende egemen olan yasa, düzen ve akıldır.



B.ELEA OKULU
--Okulun kurucusu Parmenides ve takipçileri varlık sorununu tümdengelimsel bir akıl yürütmeyle ele alır.
--Onlara Rasyonalist geleneğin öncüleri denir.
--Okul adını Elea’dan almaktadır.
Elea Okulu 3 aşamada ele alınır:
1.Parmenides:
--Felsefenin asıl kurucusudur.
--Süreklilik öğretisini varlık-bilim dizgisinde ele alır.
--“Değişmeyen, hareket etmeyen, bölünemeyen şey varlıktır (o, bir Tanrı’dır)” der.
--İlk akılcı, rasyonalist filozof olduğu söylenir.
2.Ksenophanes
--Felsefenin habercisi olarak bilinir.
--Temel düşüncelerini tanrı-bilimsel bir biçimde sunmuştur.
--“Tanrı, bir yaratıcı olmayıp evren ile aynıdır, özdeştir, evrene eşittir.” (Panteist: Tanrı ile evreni özdeşleştirme)
3.Zenon ve Melissos
--Her ikisi de Elea Okulu’nun dialektikçileridir.
--Zenon, cedeli ustaca kullanmıştır. Aristo onu cedelin kurucusu olarak görür.
--Elealı Zenon, çokluğa ve harekete karşı ileri sürdüğü kanıtlarıyla bilinir.
--Zenon: “var olanı bir çokluk ve hareket olrak düşünürsek, çeişkilere düşeriz. Öyle ise var olan “bir” ve hareketsiz olabilir” der.

C. PYTHAGORAS OKULU
--Yunanistan’da Sisam adasında doğmuştur.
--Pytha goras ve Pythagorasçıların başlattığı veya temsil ettiği okuldur.
--Bu dönemde insanları bilgilendirmeyi değil, günahlardan, suçlardan arınmayı amaçlayacaktır. Bunun için insanları dini-felsefi cemaatler halinde örgütlemeye yönelir.
--Güney İtalya’ya giderek Kroton’a yerleşmiş, bu kentte kendi adını taşıyan bir cemiyet veya tarikat kurduğu söylenir.
--Pythagorasçıların tanrısı, Anadolu tanrısı Apollon’dur. Kurduğu tarikat, mistik ve eğitimsel amaçlar taşımaktadır.
--Bu mistik tarikat sonraları Kroton’da siyasi etkinliğini artırarak iktidara sahip olma amacında olmuştur.
--İnsanları olimpiyat oyunlarındaki gibi 3 gruba ayırır: Seyirciler, oyuncular ve yöneticiler
--Yunan dünyasına aritmetiği sokan ilk kişi olduğu kabul edilir. Ruh göçü düşüncesini Mısır’dan aldığı söylense de kabul görmemiştir.
--Arkhe olarak sayıyı kabul etmekte ileri bir adım attılar.
--Matematiğe kendini veren ilk insanlardır. Sayıları, doğaları gereği ilk (şeyler)olmalarından söz etmişlerdir.
--İyonya metafiziği fizikten çıkmıştır, Pythagorasçı metafizik matematik üzerine aşılanmıştır.
--Ruhlar, Tanrıdan birer parça olup sonsuzdurlar. Ruhun bir bedende bulunması bir günahın neticesidir. Ölünce ruh, bir hayvana geçebilir. Bu yüzden hayvan eti yemezler. (Ruh göçüne inanırlar)

D. ABDERA OKULU (Atomcular, Plüraistler)
--Plüraist filozoflar: Empedokles, Anaksogoras ve Demekritos.
--Varlığın temeline ikiden fazla arkhe koymaya yönelmişlerdir.
--Fail nedenli açıklamanın önemini vurgulayan Empedokles ve Anaksogoras gibi filozoflar, ilk doğa filozoflarının hilosoutmine yani kendi hareketini kendisinin açıklayacağı canlı bir madde anlayışına karşı çıkıp, ezeli fakat cansız maddeyi harekete geçirecek bir dış güç arayışı içinde olmuşlardır.

Empedokles
--Abdera Okulu’nun 3 filozofu da Miletliler gibi doğa filozofudur. Empedokles ve Anaksagoras’ın dini düşünceleri de vardır. Empedokles’in daha önce yaşadığı shayat bilgisine sahip olduğu söylenir.(Ruh göçü, tenasühe inanır)
--Dört Unsur nazariyesini formüle etmiş ilk düşünürdür. Var olan şeyin temelini su, ateş, hava ve toprak oluşturur. Dört unsur birleşince doğma, ayrılınca ölüm gerçekleşir.
--Alemin oluşumunu yöneten 2 ilke: aşk ve kin’dir.

Anaksagoras
--Madde tek bir unsura (su, toprak, ateş ve havaya) indirgenemez. 4 unsurdan ziyade unsurlar da vardır, sonsuzdurlar.
--Alemdeki varlıklar arasında önceden bir kaos (düzensizlik ) egemendi. Düzenleyici ilke Nous sayesinde alem kaostan kosmosa(düzene) ulaşmıştır.
--Alemin düşünen, makul bir kuvvet tarafından düzenlendiğini ileri süren Anaksagoras’a göre Nous, alemi belli bir gaye ve hedefe göre düzenlemiştir. Bunun için alem bir gayeye göre, Telos’a göre gelişmektedir. Bu sebepten ilk teolojik görüşü ileri süren filozoftur.
--Sokrat ve Platon bundan dolayı onu ilk gerçek filozof olarak kabul etmişlerdir.

Demokritos
--Aristo ve diğerleri onu atom sisteminin gerçek kurucusu olarak kabuk etmişlerdir.
--Evren, ona göre, yalnızca atomların çarpışmaları ve birbirleri üzerindeki basınçlarıyla oluşmuştur.
--Ruh dinginliğine ancak bilgelikle varılır.

***Doğa filozofları varlığı anlama ve kavrama arayışında tabiat çerçeveli çözümler ve öğretiler ortaya koyup geliştirmişlerdir.
***Bu filozoflar okullar kurup, düşüncelerini bu yolla yaymışlardır.
.