[JAZARİ]

IV. ÜNİTE ÖZETİ
KLASİK VE SİSTEMATİK YUNAN (İNSAN) FELSEFESİ
Doğa filozoflarından sonra felsefenin seyri değişerek, insan merkezli anlayışlara doğru bir yöneliş görülür.
A-KLASİK YUNAN FELSEFESİ
SOFİSTLER
Her ne kadar bir filozof okulu oluşturmasalar da onları birlikte sınıflamayı mümkün kılan ortak bir takım özelliklerden,bir sofistik (bilgelik öğreten) zihniyetten veya düşünceden, bir hareketten söz edilebilir.
Sofistlerin en önemli özelliklerinden bazıları şunlardır:
--Verdikleri eğitim karşılığında ücret almaları,
--Eleştirisel bakış açıları,
--Geleneksel ahlaki eleştiri
--Kesin ve mutlak bilgiye karşı güvensiz ve şüpheli tavırları

Protogoras: “üşüyen için rüzgar soğuktur, üşümeyen için değildir.”
--Duyularla elde edilen algıların subjektif ve dğişik olduğunu ilk savunan filozoftur.
--İlk defa çeşitli kelimeleri birbirinden ayırmış; mantık ve gramerin incelenmesine girişilmiştir.
--Sofistlere göre insanların eşit ve aynı haklardan yararlanması doğal ve olması gerekendir.
--Kölelik, Protogoras için haklı bir kurum olarak kabul edilemez.

Gorgias
--Georgias, hatip ve hitabet öğreticisidir.
--Felsefeyi tümüyle ortadadan kaldırmak, onun yerine hitabeti geçirmek istemiştir.

Sokrat : Heykeltraş bir babanın ve ebe bir annenin çocuğu olarak MÖ 471’de Atina’da doğmuştur. Sokrat hakkında en güvenilir kaynak, Platon’un dialog tarzındaki eserleridir. Sokrat’ın öğretileri hk.da ortak bir görüş bulunmamaktadır.
--Sokrat’ın felsefi faaliyeti, kavramların belirlenmesi yani tanımıdır.
--Örnek alınacak doğruluğu, ahlak temizliği, kanaatkârlığı, dindarlığı, ruh saflığı, manevi dinginliği gibi birçok erdem ve özelliklere sahiptir.
--Sokrat’a, ahlak biliminin icatçısı ve kavramlar felsefesinin ilk kurucusu diyebiliriz.
--Bir okul kurmamıştır.
--Başkalarının geliştirebileceği bir felsefe sistemi yoktu. Ondan ancak “felsefe yapmak” yani hayatın anlamı ve amacı üzerine derin tefekkür öğrenilebilir.
--Sokrat’a ait düşünceleri geliştirmeye çalışan bazı kişiler, bunları eski felsefi sistemlerin unsurlarıyla birleştirerek yeni bir sistemi geliştirme çabasına giriştiler.

Platon’un dışında 4 Sokratçı okul vardır:
1.Megara Okulu: Kurucusu Euclides (Öklid)’dir. Sokratçı öğretilerle Elea öğretisini birleştirip bir sentez oluşturmaya çalışmıştır.
2.Elis-Eretria Okulu: Elisli Phaidon kurucusudur. Megara okulundaki gibi bir erdem öğretisi geliştirmiştir.
3.Kynikler Okulu: Kurucusu Antisthenes’dir. Mutlu olmak için tek vasıta erdemdir. Kynik, köpek gibi olan, köpeksi demektir.
4.Kyrene Okulu: Kurucusu Aristippos’tur. Her ana ait olan hazzı, hareketimizin hakim ve düzenleyicisi saymıştır.

B.SİSTEMATİK YUNAN FELSEFESİ

• Yunan felsefesi başlangıç devrelerinde, doğa (kosmos), felsefenin en önemli sorunu olmuştur.
• İkinci dönemde her şeyden önce insan sorununu ele almıştır.
• Üçüncü dönemde ise ilk iki dönemde doğa ve insan konusundan elde edilen bilgilerin sentezi ve kaynaştırılması yoluna gidilmiştir. Ayrıca metafizik problemlerine geri dönülmüştür.
• Bu yeni tarzın üstadları, İlkçağın en büyük iki filozofu Platon (Eflatun) ve Aristo’dur.
• Bilgilerin kapsayıcı bir felsefe öğretisi içinde sistemleştirme denemesi Platon ile başlamış, Arisro’da en yüksek seviyeye ulaşmıştır.

PLATON (EFLATUN)
**Düşünce tarihinde ilk büyük sistem, Platon felsefesiyle ortaya çıkar.
--Sokrat’tan sonra elde ettiklerini olgunlaştırarak, felsefe tarihinin ilk büyük felsefsini meydana getirdi.
Sokrat’ı, Platon’un diyaloglarından tanıyoruz.
** “Akademya” denen yeri satın alarak kendi okulunu kurdu.

İdeler Nazariyesi
--Platon için gerçek bilgi, kavramlı bilgidir.
--Kavramlı bilgi, idelerin bilgisidir. Bu kavramlar yani ideler, deneme dünyasında kazanılmış bilgiler değildir.
--Platon’a göre insan, bu kavramları, bu dünyadan daha önceki varlığından tanımıştır.

Fizik
--Platon daha o zamandan havanın ağırlığı konusunda açık bir düşünceye sahipti. Sesi bir titreşim hareketi olarak düşünüyordu.
--Elektrik ve çekim gücüne ilişkin bazı olayları biliyordu.

Ahlak
Platon’daki ahlak, tıpkı Sokratik etik gibi bütünüyle aklın özerkliğine bağlıdır. O dönemde geçerli olan din anlayışından büyük oranda bağımsızdır.
Son eserlerinde Platon, çeşitli şekillerde ateizme saldırır ve ortaya eksiksiz bir teodise ortaya koyar.
Yaşlandıkça dini inançları daha da muhafazakar hale gelir.

Ruhun Ölmezliği
Bu konu Platon’un felsefesinde önemlidir.
Pythagorasçıların etkisinde kaldığı bilinmektedir.
Onlara göre ruh, sürekli şekil değiştirir. Tenasüh, ruhun ölmezliği için esastır.

Siyaset
--Platon, devlet görüşünü Politeia (devlet) diyaloğunda ele alır.
--İnsan organize bir varlıktır; buna göre devlet büyük çapta bir insandır.
Platon’a göre yanlış devlet şekilleri:
Timokrasi (Militarist) Devlet: Bir askeri zümrenin altındaki devlet şeklidir.
Plütokrasi: Bu tip devletlerde her şey servet ve zenginliği amaçlamaktadır.
Müstebit (Tiranlık) Devleti: Sadece müstebit ve köle ruhlu insanlar yetiştirirler.

--Platon, bir “ideal devlet” fikri geliştirir. Onun için devlet, öncelikle vatandaş arasındaki bir iş bölümüne dayanmalıdır.
1. İşçiler Zümresi: Köleler, işçiler ve sanatkarlardan oluşur.
2. Muharipler ve Bekçiler Zümresi: Emniyet ve asayişi korumakla görevlidirler. Bu grup iki yönde eğitilir: a) Beden Terbiyesi b) Müzik terbiyesi
3.İdareciler Zümresi: Devleti yönetirler. Platon’a göre filozoflar devleti yönetmelidir.
**İdeal devleti tek bir hükümdar değil, filozoflardan meydana gelen bir “Aristokratlar Tabakası” idare eder.

--Platon şüphe ve endişelerin etkisiyle yazmış olduğu “Kanunlar” (Nomol) adlı eserinde, ideal devletin de bazı değişiklikler yaparak yeni bir devlet projesi sunmuştur.
**Platon yeni devlet anlayışında, önceki sosyalist devlet anlayışından vazgeçmiştir.
**Ona göre hükümet, hiçbir zaman kanunların üzerinde değil, onun sınırları içinde olmalıdır.
**Platon’un “Devlet” adlı eserinde, ayrıntılarını ele aldığı siyaset felsefesine yönelik eleştirilere, yaşlılık döneminin kendisine sunduğu olgunlukla karşılık vermiştir. Bu aşırı ve sakıncalı düşünce ve önerilerini bizzat kendisi değiştirmiştir. Bu değişiklikleri “Yasalar” isimli eserinde açık ve kesin bir biçimde görebiliriz.

Din
--Mükemmelliğin ideası olan “Tanrı” ile, ideler sisteminin tepe noktasında yer alan “iyilik” idesi bir ve aynıdır.
--Tek bir Tanrının varlığına inanır.
--Bilge kişi iyiliğin kendisi olan “Tanrı”yı kendine örnek almalı ve Tanrıya benzemeye çalışmalıdır. (Tevhit damarından beslenmiştir)
--Sokrat’tan önce yaşamış olan Pythagoras. “İnsan her şeyin ölçüsüdür” derken, Ploton, “Yasalar”da: “Her şeyin ölçüsü insan değil, Tanrı’dır” demektedir.