İLETTİĞİ DUYGU,DÜŞÜNCE VE DURUMLARA GÖRE CÜMLELER
1. ELEŞTİRİ CÜMLESİ
Bir kişinin ,bir yapıtın yada bir konunu beğenilen veya beğenilmeyen yönlerinin belirtildiği cümleelrdir.eleştiri olumlu yada olumsuz olabilir.beğenilenler olumlu eleştiri,yergiler ise olumsuz eleştiridir.aynı cümle içinde hem olumlu hem d eolumsuz eleştiriye yer verilebilir
2.DEĞERLENDİRME CÜMLESİ
Birşeyin nitelik yada niceliği üstüne yapılan çalışma sonucu varılan yargının belirtildiği cülelerdir.öznel yada nesnel cümlelerdir.
3.TANIM CÜMLESİ
bir kavramın niteliklerini belirten veya açıklayan cümlelerdir.bu cümleelr ''nedir'' yada ''kimdir'' sorularından birine yanıt verir.
şiir,bir fırtına sonrasında arta kalanlarla yapılan bir gemidir.....>şiir nedir?
4.KARŞILAŞTIRMA CÜMLESİ
*''en'' sözcüğünün yer aldığı cümleelrde mutlaka karşılaştırma vardır.
kişi yada nesnelerin benzer veya aynı yanlarını kıyaslayan cümlelerdir.çoğunlukla (gibi,kadar,en,daha,pranla,göre,ise,de...) ifadeleriyle yapılır.
öykülerini de okudu ama bunları şiirleri ve oyunları kadar beğenmedi
5.İÇERİK (MUHTEVA) İLE İLGİLİ CÜMLELER
bir sanat yapıtının konusu yani ne anlattığıyla ilgili bilgiler veren cümlelerdir.
romanarında köy yaşamının zorluklarını ustaca betimlemiş.
6.ÜSLUP(BİÇEM) İLE İLGİLİ CÜMLELER
üslup,sanatçının görüş,duyuş,anlayışve anlatıştaki özelliği veya bir bütün,bir çağın kendine özgü anlatış biçimi yada tarzıdır..
yaşanan gerçekleri hiç değiştirmeden alaysamalı bir tutumla işlemiştir
7.NESNEL ANLATIMLI CÜMLELER
*kanıtlanabilirler
*kişisel görüş ve duyguya yer vermezler
*yorum içermezler
*sanatsal (mecazlı,söz sanatlarına yer veren ) anlatım yoktur
8.ÖZNEL ANALTIM
*kanıtlanamazlar
*kişisel görüş ve duyguya yer verilir
*yorum içerebilir
*sanatsal (mecazlı,söz sanatlarına yer veren ) anlatımdan yararlanabilir
9.DOĞRUDAN ANLATIM CÜMLESİ
bir kişinin sözünün üzerinde herhangi bir değişiklik yapmadan doğrudan aktarıldığı cümlelerdir.bu cümleler ya tırnak ( '' '' ) içine alınarak yada ''demk'' fiilinin çekimleriyle (dedi,diyor,diyecek,diye,diyerek) verilir.
10.DOLAYLI ANLATIM CÜMLESİ
bir kişinn sözünü hiçbir değişikliğe uğratmadan üçüncü bir kişiye iletmektir.çoğunlujla ( söyle,ifade et,belirt,vurgula) gibi fiiller yardımıyla yapılır
11.OLASILIK BİLDİREN CÜMLELER
tam bir kesinliğin ifade edişmediği cümlelerdir..genellikle ( belki,-dır,-meli,sanırım) gibi ek yada sözcükler yardımıyla yapılır.
akşam bizi görmeye gelebilir
12.KESİNLİK BİLDİREN CÜMLELER
bir bilginin bir kanaatin şüpheye düşmeden anaylandığının ifade ediliği cümleelrdir.
13.YAKINMA(ŞİKAYET) BİLDİREN CÜMLELER
olumsuzluk durumlarının dile getirildiği cümlelerdir.
söylesemde beni dinlemez ki
14.ÖNERİ BİLDİREN CÜMLELER
bir sorunu çözmek için öne sürülen görüş yada düşüncenin ifade edildiği cümlelerdir.
bu filmi mutlaka izlemelisin
15.TAHMİN BİLDİREN CÜMLELER
tahmin:akla sezgiye veya bazı verilere dayanarak olabilecek birşeyi,bir oalyı önceden kestirme anlamına gelir.tahmin bildiren cümleler de bu durumun ifade edildiği cümlelerdir
16.VARSAYIM BİLDİREN CÜMLELER
olgular arasında neden-sonuç ilişkisi kuran ve gözlem yoluyla sınanacak olan öngörüdür.daha çok '' tut ki,diyelim ki,varsayalım ki,düşün ki,farzet ki'' sözleriyle yapılır
bir an benim,senin yanında olmadığını düşündün
17.HAYIFLANMA BİLDİREN CÜMLELER
geçmişe yöneliktir ve geçmişte geröekleştirilen yada gerçekleştirilmeyen bür durum için sonradan hissedilen duyudur.
bunları ona hiç söylemeseydim
18.ÖN YARGI BİLDİREN CÜMLELER
bir kimse veya birşeyle ilgili olarak belirli şart,olay ve görüntülere dayanarak öncedene dinilmiş olumlu veya olumsuz yargı,peşin yargı,peşin hüküm,peşin fikirlerin ifade edildiği cümlelerdir.
bu kız evde kalır
19.SİTEM BİLDİREN CÜMLELER
kırgınlık bildiren cümlelerdir
hani bekleyecektin bir ömür boyu!
20.ÇIKARIM BİLDİREN CÜMLELER
eldeki verilere dayanarak bir durumun neden öyle odluğuna yönelik bir akıl yürütmedir.
21.İVEDİLİK (ÇABUKLUK) BİLDİREN CÜMLELER
bir işin çabuk,hemen yapılmasını yada yapıldığını bildiren cümlelerdir.
burayı bir an önce terketmeliyiz
22.SAPTAMA BİLDİREN CÜMLELER
bir nesne yada durumun ayırıcı özellikleriyle tanınması yada bir konunun gözleme yada ölçüye vurularak ayrıtlarıyla belirlendiği cümlelerdir
yaşamı boyunca az sayısa şiir yayımlamış bir şairdir
23.GERÇEKLEŞMEMİŞ BEKLENTİ BİLDİREN CÜMLELER
hayal kırıklığı bildiren cümlelerdir.
onun da beni bekleyeceğini düşünmüştüm
24.İŞLEV BİLDİREN CÜMLELER
bir nesne veya kimsenin gördüğü işi,neye yaradığını yada fonksiyonunu belirten cümlelerdir.