[Medineweb]

Teyemmüm
Teyemmüm sözlükte, bir işe yönelmek, bir şeyi kastetmek gibi anlamlara
gelir. Fıkıh terimi olarak ise, büyük ve küçük hükmi kirliliği (hades)
gidermek maksadıyla, temiz toprak veya toprak cinsi sayılan bir maddeye
elleri sürüp yüzü ve iki kolu meshetmektir.
Abdest ve guslün normal su ile yapılan ve maddi temizlenme özelliği de
taşıyan hükmi bir temizlik olduğunu görmüştük. Teyemmüm ise, istisnaî
hallerde başvurulan, abdest ve gusül yerine geçen sembolik, manevi ve
hükmi bir temizlik işlemidir. İslâm’ın bu şekilde bir temizlik şeklini
öngörmüş olmasının değişik sebep ve hikmetleri vardır. Suyun bulunmadığı
veya bulunduğu halde sağlık, su kıtlığı gibi sebeplerle kullanılamaması
durumunda başvurulan teyemmüm, aslında namaz başta olmak üzere
ibadetlerin ifasına verilen önemi göstermektedir. Aynı zamanda bu,
mükelleflere getirilen bir kolaylık ve ibadetini yapması için tanınan bir
imkândır. Bir başka açıdan teyemmüm ibadet için temizliğin ve kendini
temiz hissetmenin ne kadar önemli olduğuna da işaret etmektedir.
Teyemmümün hem kolaylık hem de imkân olduğunu ve mahiyetini şu
ayetten anlamaktayız: “Eğer hasta olur veya yolculukta bulunursanız yahut
tuvaletinizi yaparsanız yahut kadınlarla temasta bulunur da su bulamazsanız,
temiz toprakla teyemmüm edin. Onunla yüzlerinize ve kollarınıza meshedin.
Allah size güçlük çıkarmak istemez; fakat sizi temizlemek ve size olan
nimetini tamamlamak istiyor ki şükredesiniz” (el-Mâide, 5/6. Ayrıca bk. en Nisa 4/43


Teyemmümün Farzları
Teyemmümün iki farzı vardır: Bunlardan biri niyet, diğeri ise elleri iki defa
temiz bir toprağa veya taş, kum gibi toprak cinsi maddelere vurup birinci
vuruşta yüzü, ikincisinde de kolları meshetmektir.

Teyemmüme Ne Zaman Başvurulur?
Teyemmüm abdest ve gusül yerine geçen bedel ve istisnaî bir hüküm olduğu
için ona ancak belli bir mazeretin bulunması halinde başvurulabilir. Bunlara
teyemmümün sebepleri de denir. Suyun değişik sebeplerle kullanılmasını
engelleyen durumlardan ibaret olan bu mazeretleri iki grupta toplayabiliriz:

1. Abdest veya gusle yetecek miktarda suyun bulunmaması. Suyun yürüyerek
veya vasıtayla kolayca gidilip dönülecek bir mesafeden daha uzakta
olması teyemmüm yapmanın sebebidir. Su yolunda bir tehlikenin varlığı,
parayla su satın alma imkânının olmayışı veya fiyatının rayiç bedelin çok
üstünde olması teyemmüm yapmanın sebepleri arasındadır.

2. Suyu kullanmayı engelleyen fiilî bir durumun veya suyu kullanmamak için
dinen geçerli bir mazeretin bulunması. Var olan suyu kullanmanın sağlık
açısından tehlikeli oluşu, suyu elde etme araç ve gerecinin bulunmayışı,
havanın veya suyun aşırı derecede soğuk olması gibi durumlar örnek
olarak zikredilebilir. Bu konuda kararı vermek esasen mükellefin
kendisine bırakılmıştır. Haklı ve geçerli bir mazeretinin bulunduğuna
kanaat getiren mükellef, dinin bu ruhsatından yararlanmalıdır.

Teyemmümü Bozan Durumlar

1. Abdesti bozan ve guslü gerektiren durumlar teyemmümü de bozar. Cünüp
olan kimse teyemmüm yaptıktan sonra abdesti bozan bir durum meydana
gelse, yalnız abdesti bozulmuş olur, cünüplük hali geri gelmez.

2. Teyemmüme başvurmaya sebep olan mazeretin ortadan kalkması.
Teyemmüm, hastalık, tehlike, şiddetli soğuk gibi bir mazeret sebebiyle
yapılmış ve bu mazeret hali ortadan kalkmışsa, teyemmüm bozulmuş
olur.

3. Teyemmümle namaz kılan kimsenin namaz esnasında suyu görmesiyle.
Hanefilere göre, namazı teyemmümle kıldıktan sonra su bulunursa vakit
çıkmamış bile olsa kılınan bu namazın iadesi gerekmez. Şâfiîler bu
durumda iadeyi gerekli görür.