[Medineweb]

Sıhhat yönünden haber çeşitleri

Haberlerin Makbul ve Merdûd Olma Sebepleri


Genel olarak Haber lafzından söz ederken de açıkladığımız gibi, ha­berler, bize gelişleri yönünden mütevâtir ve âhâd olmak üzere iki kısma ay­rıldıkları gibi, âhâd haberler de, aralarında hem sahîh hem de zayıf olan­ların bulunması dolayısıyle makbul ve merdûd olmak üzere iki kısma ayrılmışlardır. Makbul, hadîs âlimlerinin çoğunluğuna göre, ameli ge­rektiren haberlerdir. Râvisinin doğruluğu kabul edilmeyen haberlere de merdûd denilmiştir.
Âhâdın makbul ve merdûd olmak üzere iki kısma ayrılması, onlarla is­tidlalin, râvilerinin adalet ve zabt yönünden ahvallerinin araştırılmasına mütevakkıf olması dolayısıyledir. Mütevâtir haberler bunun aksinedir; çünkü mütevâtir haberler, râvilerinin doğruluğu hususunda kesinlik bu­lunması dolayısıyle hepsi de makbuldür. Âhâd haberler ise, böyle değildir ve onlardan yalnız makbul olanlar ameli gerektirir. Çünkü bunlarda, ya kabul sıfatının esasını teşkil eden râvinin doğruluğu sübût bulmuştur; ya da red sıfatının esasım teşkil eden râvinin yalancılığı sübût bulmuştur; yahutta ne kabulünü ne de reddini gerektiren herhangi bir husus mevcuttur. Bu takdirde, birincisinde, râvisinin doğruluğu sübût bulduğu için haberin de doğ­ruluğu zan üzerinde galebe çalar ve haber kabul edilir, ikincisinde, râvisinin yalancılığı sübût bulduğu için haberin de yalan olduğu zan üze­rinde galebe çalar ve haber atılır. Üçüncüsünde ise, eğer haberi bu iki kı­sımdan birine sokmayı mümkün kılacak bir karîne mevcut ise, haber o Kısma sokulur; böyle bir karîne mevcut değilse, haber üzerinde tevakkuf olunur; yâni onunla amel edilmez. Amel olunmayan haber ise, merdûd haber gibidir; ancak onun merdûd olması, haberde red sıfatının sübûtu do-layısıyle değil, kabulü gerektiren bir sıfatın bulunmaması dolayısıyledir.