[CaferTayar]

efedimiz as.

Allah bir kulunu helak etmek isterse ondan hayâsını alır.
Hayâsı alındığında onu hep uğursuz bulursun.
Onu hep böyle bulduğunda emanet duygusunu da yitirir.
Yitirince onu hep hain olarak görürsün.
Onu bu halde görünce merhamet duygusunu da kaybeder.
O bu hale düşünce onu kovulmuş bir halde bulursun.
En son onu öyle bir halde görürsün ki
İslam halkası artık onun boynundan alınmıştır."


Hak aşığı Yunus Emre’de şöyle der:

Ehli diller arasında aradım, kıldım talep.
Her hüner makbul imiş, illa edep illa edep.


Edep,
Bir toplumda örf, adet ve kural halini almış
İyi tutum ve davranışlar veya bunları kazandıran
Bilgi anlamında kullanılan bir terimdir.

Terbiye,
İnsanlara lütuf ile muamele etmek,
Güzel ahlak, usluluk, hayâ,
Sünnete uygun hareket etmek demektir.

İnsanı, diğer canlılardan ayıran
En belirgin özellik, akıl ve hayâdır.
Çünkü insan, ancak bu iki meziyetiyle
Güzel ahlak ve edep sahibi bir kişiliğe kavuşur.
Doğuştan insanda var olan utanma hissi,
Onu, kendiliğinden bazı tedbirler almaya sevk eder.
Nitekim en ilkel toplumlarda insanların,
Ağaç yapraklarından elde ettikleri veya
Bitki liflerinden ördükleri parçalarla örtünmeleri,
Bunun açık bir delilidir.
Böyle bir his, akıl ve imanla birleşince,
O zaman, çoğunluğun benimsediği ahlak ve edep kuralları,
Daha belirgin bir biçimde ortaya çıkar.
Toplumun çözülmesiyle ahlaki kokuşma başlar.

Peygamber Efendimiz İbn Mace'de geçen
Bir hadis–i şeriflerinde şöyle buyurur:

Allah bir kulunu helak etmek isterse ondan hayâsını alır.
Hayâsı alındığında onu hep uğursuz bulursun.
Onu hep böyle bulduğunda emanet duygusunu da yitirir.
Yitirince onu hep hain olarak görürsün.
Onu bu halde görünce merhamet duygusunu da kaybeder.
O bu hale düşünce onu kovulmuş bir halde bulursun.
En son onu öyle bir halde görürsün ki
İslam halkası artık onun boynundan alınmıştır."

Edeb,
Nefsi gerektiği şekilde terbiye etmek
Ve güzel ahlâk ile süslemektir.
Edeb, insanın mutlak bir fazilet kaynağıdır.
Cennet’teki makamlara,
Amel ve edeple ulaşıldığını da her zaman hatırlamak gerekir.
Tasavvuf ehli ise
Edebi, ''Ma-fevkini (üstündekini) çok görmemek;
Ma-dununu (aşağısındakini) tahkir etmemek,
Herkesi haliyle hoş görüp Halik’ın hatırı için
Mahlûka merhamet edip sevmektir'' şeklinde tarif ederler.
Gönüller sultanı Mevlana edep konusunda şunu söyler. ‘
Edepsiz, yalnız kendine kötülük etmez;
Bütün çevreye ateş salar.
Şu gök, edep yüzünden ışıklarla dopdolu bir hale gelmiştir;
Melek edep yüzünden suçtan arınmıştır, temiz olmuştur’

Edepten nasibini alamamış kimsenin
Milletine faydalı olması mümkün değildir.
Edep hali olmayan kişi hem kendine
Hem de çevresine zarar verir.
İnsan, kendisini her türlü beladan koruyan edep tacını
Bir an önce giymek zorunda olduğunu unutmamalıdır:

Edeb bir taç imiş nur-ı Huda’dan
Giy ol tacı emin ol her beladan

Divanı Kebir’de
Sık sık edep kavramına yer veren Mevlana şöyle der:
Âdemoğlunun eğer edepten nasibi yoksa âdem değildir,
Âdemoğluyla hayvan arasındaki fark edeptir,
Gözünü aç da bak cümle Kelamullah’a,
Kur’an’ın bütün ayetlerinin manası edepten ibarettir.