[EyMeN&TaLhA]

islam ahlak esasları 3.ünite (soru-cevap)


İslâm Ahlâk Teorileri


1)Ahlâkın temel kavramlarını, ilkelerini ve kurallarını temellendiren düzenli ve tutarlı açıklamalara ne denir?
ahlak teorisi

2)Müslüman âlimlerin bu çerçevedeki fikri teemmüllerine ne denir?

İslâm ahlâk teorisi

3)Ahlâk teorileri geliştiren düşünürler hangi temel soruları dikkate alarak görüşlerini ortaya koymuşlardır?

1. İnsan nedir?

2. İyi ve kötü fiiller nelerdir?

3. Bir fiili iyi veya kötü yapan özellikler nelerdir?

4. Hangi sebeplerden dolayı iyi davranışlar tercih edilir, kötü davranışlardan da kaçınılır?

5. İyiyigerçekleştirmek için insan ne yapmalıdır?

5)İslâm ahlâkının iki ana kaynağı nelerdir?

başta Kur’an-ı Kerim olmak üzere nakil ve akıl


6)İslâm düşünürlerinin ahlâk teorileri kaça ayrılır,bunlar nelerdir?

iki grup altında toplanır: A.Kuralcı ahlâk teorileri; B. Karakterci ahlâk teorileri

7)Hz. Peygamber’in siretini -ilgili ayetleri de zikrederek- kendisine konu olarak seçmiş, eserlerinde Hz. Peygamber tarafından emredilen, tavsiye edilen veya yasaklanan fiillerin ahlâki konumları ve bunun makul gerekçeleri ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Bu tür eserler daha çok kimler tarafından yazılmıştır?

Bu tür eserler daha çok muhaddisler, fakihler ve kelam âlimleri tarafından yazılmıştır.

8)iyilik ve kötülüğü insanın bir sıfatı olarak ele alırlar.amaç, ahlâki faziletlerin insanın karakterinin bir parçası, yani ikinci tabiatı haline gelmesidir. O zaman iyi fiiller ahlâklı insandan düşünme ve plan sonucunda değil, kendiliğinden sadır olur. Bir anlamda ilke ve kurallar iyi insana yetişme sürecinde yolgösterirken, iyi insan veya kâmil insan ahlâki davranışın kurallarını belirleme konumuna gelir. Bu yolu benimseyenler için önemli olan faziletli insanın özelliklerinin neler olduğunu ve nasıl yetişeceğini tespit etmektir.

bu tür eserler kimler tarafından telif edilmiştir?

öncelikli olarak sufiler tarafından telif edilmişler; ama zamanla filozoflar da daha farklı bir kavramsal çerçeve ile ahlâk hakkında, ahlâklı insanı keşfetme amacına matuf nazari sistemlerini geliştirmişlerdir.

9)Müslüman düşünürlerin çoğuna göre Allah insanı nasıl yaratmıştır?
Allah insanı saf ve temiz olarak cismani ve ruhani tarafı olan bir eşref-i mahlûkat olarak yaratmıştır

10)İnsan nasıl ruhi ve ahlâki yüceliğe ulaşır ve insan olarak değer kazanır?
İnsan aklını ve iradesini “doğru bilgi ve “salih amel” için kullanırsa ruhi ve ahlâki yüceliğe ulaşır ve insan olarak değer kazanır.

11)İnsanın yaratılmasıyla ilgili bir başka soru da onun niçin yaratıldığıdır. Bu soruya meşhur ahlâk âlimi Ragıb el-İsfahani ne şekilde cevap verir?

Allah yeryüzündeki her şeyi bir amaca yönelik yaratmıştır. Eğer o amaç olmasaydı, o varlık yaratılmazdı. İnsan da üç türlü görevi yerine getirmesi amacıyla yaratılmıştır:

1. Yeryüzünü imar etme. Bu görev sayesinde insan hem kendisinin, hem de başkalarının geçimini sağlar.
2. Allah’a ibadet etme.

3.Allah’ın halifesi olma.

Yeryüzünde Allah’ın halifeliği görevini ifa, dinin ahlâki ilkelerini kullanarak insanın gücü ölçüsünde Yaratıcının emirlerine uyma şeklinde icra edilir. Bir varlık hangi amaç için yaratılmışsa, onun değeriancak uğruna yaratıldığı vazifeyi hakkıyla yerine getirmesiyle tamamlanır.Değerini yitirmesinin nedeni de o amacın dışına çıkması veya yerine getirememesidir. İnsan da Allah’ın halifesi olmaya, ibadete ve yeryüzünü imara uygun bir varlık olma özelliğini yitirirse değerini kaybeder.

12) siyaset nedir,türlü siyaset vardır?
İnsanın Allah’ın halifeliğine layık olması ancak onun dinin ahlâki ilkelerini araştırıp gereklerini yerine getirmesiyle gerçekleşir buna da siyaset denir.

Bu anlamda iki türlü siyaset vardır:

1. İnsanın ruhunu, bedenini ve kendine özgü şeyleri sevk ve idare etme sanatı.

2. Kendi dışında kalan diğer insanları sevk ve idare etme sanatı

Nefsini arındırmayan kimse Allah’ın halifesi olmaya layık olmadığı gibi, O’na ibadet etme ve yeryüzünün imarı görevini de tam olarak yerine getiremez. Çünkü Allah’ın halifesi olmak ilahi fiilleri araştırma ve icra etmede, insan gücünün sonuna kadar kullanılmasını gerektirir.

13)Kuralcı ahlâk teorilerinin ortak özelliği nelerdir?
Kuralcı ahlâk teorilerinin ortak özelliği bunların ahlâki davranışları önermeler,emir ve yasaklar veya iyi ve kötü fiillerin tasviri şeklinde ifade etmeleridir.

14)naslarda verilen ahlâki ilke ve kuralların makul gerekçelerini, birbirleri ile irtibatlarını ve bunlar hakkında konuşulurken kullanılan iyi ve kötü (hasen ve kabih), ihtiyar ve irade gibi kavramların tanımlarını yapmaya çalışanlar kimlerdir?

Kelamcılar ve Fıkıh Usulü âlimleri

15)Nassi ahlâk teorilerin ortak özelliği nelerdir?
Nassi ahlâk teorilerin ortak özelliği ahlâki davranışları izah ederken haram, helal, emir, yasak, yükümlülük, sorumluluk gibi kavramları ön planda tutmalarıdır.

16)Nasslarda “doğru” ve “yanlış” için kullanılan terimler hangileridir?
hayır, birr,kıst, iksat, adl, hakk, ma’rûf ve takva. Doğru fiiller genelde “salihat”; yanlış ve günah fiiller de seyyiat olarak isimlendirilir. Seyyiat ise günah ve kötülük terimiyle ifade edilir.

17)“İyilik ve doğru nedir?” sorusuna Kur’an-ı Kerim’de nasıl bir cevap verilir?

“İyilik (birr) yüzünüzü doğu ve batıya çevirmeniz değildir. İyilik Allah’a, ahiret gününe, meleklere, Kitab’a, peygamberlere inanmak; sevdiğin malı yakınlara, yetimlere, yoksullara, yolda kalmışlara, dilencilere vermek; köleyi esaretten kurtarmak; namaz kılmak ve zekât vermektir. Ahitleştiği zaman sözlerini yerine getirenler; sıkıntı, zorluk ve tehlike zamanlarında sabredenler; işte bunlar inançlarında samimi olanlar ve gerçek muttakilerdir” (Bakara/2: 177).

18)Mu’tezile’nin üzerinde ittifak ettiği beş esas prensip vardır. Ahlâk ilmi açısından bunların en önemlisi hangisidir?

adalet ilkesidir.

19)Adalet ilkesi nedir?

Allah, insan,insanın fiilleri ve Tanrı-insan ilişkisi gibi hususlarla ilgilidir. Bu prensibe göre Allah adil olup insanlara asla zulmetmez. Ahirette adil bir şekilde ödüllendirilip cezalandırılabilmesi için, insanın dünyada iyi ve kötü davranışlar arasında tercih yapabilme gücüne sahip olması gerekir. İnsan kendi fiillerinden sorumludur. Onun davranışları üzerinde Allah’ın bir müdahalesi yoktur. Aksi takdirde ilahi irade ile vuku bulan bir fiilden insanın sorumlu tutulması, Allah’ın adaletine ters düşer ve bu da zulmü doğurur. Bundan dolayı Allah’ın adaletinin gerçekleşmesi, insanın fiillerine bizzat kendisinin karar vermesine ve kendi iradesi ile onları yapmasına bağlıdır. Dolayısıyla insanların fiillerini yaratan Allah değil, insanların kendileridir.

20)Mu’tezile öğretisindeki beş esas prensip (usul-i hamse) nelerdir?

1. Tevhid

2.Adalet
3. Emir bi’l-ma’ruf nehiy ani’l-münker: Kötülüğe karşı koymak ve iyiliği emretmek, bunun için çalışmak bütün Müslümanların üzerine farzdır.
4. Vaad ve va’îd: Allah’ın iyilik yapanlar mükâfatlandırması, kötülük yapanları
cezalandırması zorunludur. O’nun tövbe etmedikçe hiç kimseyi affetmesi mümkün değildir

5. Menzile beyne’l-menzileteyn: Büyük günah işleyenler ne

Müslüman ne de kâfir sayılırlar, bu ikisi arasında bir konumdadırlar. Bunun için ahirette ne cennet ne de cehenneme giderler; bu ikisinin arasında A’raf denilen yerde tutulurlar.

21)Mu’tezile’ye göre bilgi kaça ayrılır?
Mu’tezile’ye göre bilgi zaruri ve mükteseb (kazanılmış) olarak ikiyeayrılır.

22)Mu’tezile’ye göre zaruri bilgi nasıl elde edilir?

Zaruri bilgi ya idrak ile ya da akıl yoluyla elde edilir. İdrak ile elde edilen bilgi ayrıntılara ait olup, bu en açık bilgi türüdür. Zira idrak ile bilinen bir şeyi ispat etmek için delile ihtiyaç duyulmaz. Acı, sıcak ve soğuk hakkındaki bilgimiz bu türdendir. Akıl ile ise genel hakikatlerin bilgisine ulaşılır. Bununla ulaşılan zaruri bilgiye örnek olarak zulmün ve yalan konuşmanın kötü olduğunun bilinmesi verilebilir. Bu tür zaruri bilgi akıl ile akıl sahibi herkes tarafından elde edilir. Zaruri bilgi vahye dayanmaz, çünkü onun bilgisi Allah’ı bilme ve O’na inanmaktan önce gelir. Zorunlu olarak bilinen ahlâki hakikatler akıl sahibi herkes tarafından kabul edilir.

23)Mu’tezile’ye göre Kazanılmış (mükteseb) bilgi nasıl elde edilir?
ancak akıl yürütme ile edinilebilir. Akıl yürütmenin özü fikirdir. Kazanılmış bilgi delillere dayanan (istidlali) bir bilgi türüdür ve değişmez mutlak bir karakteri vardır. Mu’tezile’ye göre hem zaruri bilgi, hem de mükteseb bilgi, edinme yolları farklı olsa da, kişiden kişiye değişmez. Kazanılmış bilginin vahiy ile elde edilen özel bir türü daha vardır: Vahiy ile elde edilen ahlâki bilgiler zaruri değil, mükteseb bilgi türündendir. Vahyi bilgi, akli delillerle doğrulanmak zorundadır. Vahiy ile bilinen hükümlerin içeriği ve geçerliliği, ancak Allah’ın hakîm (hikmet sahibi) olduğunun ve ahlâken kötü olanı işlemeyeceğinin aklen bilinmesine bağlıdır.

24)Mu’tezile’ye göre insan aklının ahlâki değerler hakkındaki bilgisi hangi gruba girer?
zorunlu bilgiler grubuna girer

25)İstitaat nedir?

“bir fiili yapma ya da terk etme gücü” anlamında olup, insanda fiile teşebbüs etmeden önce bulunur.



26)Mu’tezile’ye göre iyi ve kötüyü aklıyla bilen insan aynı zamanda ne sahibi olması gerekir?

istitaat sahibi olmalıdır.

27)Mu’tezile’ye göre kaç türlü şer vardır?
Onlara göre iki türlü şer vardır: Ahlâki şer ve tabii ya da metafizik şer. İrade hürriyeti sadece ahlâki şer için söz konusudur. Tabii şerde insan iradesi ve gücünün etkisi olmayıp, sadece Allah’ın takdirine bağlıdır

28)Mu’tezile Salah kavramını hangi kavram ile eş anlamlı kullanmıştır?

fayda

29)Ehl-i Sünnet’in itikadi mezheplerinin ilki hangisidir?

Eş’ariliktir

30)Eş’ariliğin kurucusu kimdir?

Ebu’l-Hasan el-Eş’ari

31)Ebu’l-Hasan el-Eş’ari Mu’tezile’kaç ana meselede karşı çıkmıştır,bunlar nelerdir?

Ebu’l-Hasan el-Eş’ari Mu’tezile’ye üç ana meselede karşı çıkmıştır: 1. Halku’l-Kur’an: Kur’an-ı Kerim’in yaratılması; 2. Ru’yetullah: Allah’ın görülmesi 3.Kulların fiilleri.

32)Eş’ari’ye göre, fiillerinin yaratıcısı kimdir?

Eş’ari’ye göre insan, fiillerinin yaratıcısı değildir. Hayır ve şerrin yaratıcısı Allah’tır.

33)Eş’arî mezhebinin özellikle üzerinde durduğu husus hangisidir?
aklın kendi başına herhangi bir şeyi ahlâki veya dini olarak vazife haline getiremeyeceğidir.

34)Eş’ari’ye göre fiil nedir?

“failin, yoktan kasıtlı olarak varoluşa geçirdiği şeydir.”


35)Eş’ariler istitaat (ahlâki güç) konusunda ne düşünürler?
Onlara göre istitaat insanda sürekli var olan bir vasıf değildir. İstitaat
“Allah’ın insanda fiili işlemekte olduğu anda ve ancak o fiili yapmaya
elverişli olarak yarattığı, bu sebeple zıt değerde iki fiilden birini serbestçe
kullanmaya elverişli olmayan bir kudrettir.” Bu durumda insan sadece
gücünü kullanabileceği fiili seçip yapabilir.

36) Ehl-i Sünnet’in itikadi mezheplerinden ikincisini teşkil eden Maturidiyye’nin
Kurucusu kimdir?
Ebu Mansur el-Maturidi

37) Maturidi’nin İnsan fiillerinin kimin tarafından yaratıldığı sorusuna verdiği cevap nedir?
Ona göre ahlâki olanlar da dâhil insan fiilleri bir yönden Allah’a ait, diğer yönden de insana aittir. İnsan fiillerini Allah yaratır, insan da bu fiilleri kesbeder (kazanır). Fiillerin Allah tarafından yaratılması gerçeği ise insana o fiilleri yapma konusunda bir zorunluluk yüklemez

38) Maturidi’nin ahlâk teorisinde ahlâki fiiller kaça ayrılır,bunlar nelerdir?
fiiller ikiye ayrılır: 1. kendinde iyi veya kötü olanlar; 2. bir ihtiyaca, duruma, başlangıç ya da sonuca göre iyi veya kötü olanlar

39) Farabi, İbn Sina ve Gazali’nin ortak ahlâk tarifi nedir?
ahlâk “insan nefsinden, düşünüp taşınmaya gerek kalmaksızın, bir takım fiillerin ortaya çıkmasını sağlayan melekedir.”

40) İslâm felsefesinde ahlâk nasıl tarif edilir?
“nefiste yerleşik olan melekeler”

41) Filozoflara göre “iyi” kaç gruba ayrılır?
üç gruba ayrılır: Kendiliğinden iyi; başka bir şey için, yani vasıta olarak iyi; hem vasıta hem de gaye olarak iyi. Bunlara örnek olarak sırasıyla mutluluk, servet ve bilgi verilebilir

[Linkler Ziyaretçilere Kapalıdır.Giriş Yap Veya Üye Olmak için TIKLAYIN...]

Bu hizmet [Linkler Ziyaretçilere Kapalıdır.Giriş Yap Veya Üye Olmak için TIKLAYIN...] ailesine mahsustur.alıntı yapılması halinde kaynak verilmesi zorunludur.