Allahın yarattığı insan neden mesul olsun
Soru:Mesela biri bir yığın kömür ve için de elmasları imal etti ve bunları mihenge vurdu. Kömür olanları yaktı, elmasa layık değeri verdi. Ama imal eden de O. Şimdi kendi verdiği özellikten dolayı kömüre ceza vermiş olmuyor mu? Kömürün ne suçu var? Ruhları yaratan da Allah. Onlara o mahiyetleri veren o değil mi? Yani her Ruh'u yaratan ve Allah C.C. Bizim olan hiçbir şey yok. Bize verilen özellikleri hep Allah verdi. Ve kömür gibi Ruhlar cehennem de yanacaklar. Ama onlara o mahiyeti veren Allah.
Cevab:Değerli Kardeşimiz;
İnsanları ve cinleri diğer varlıklardan ayıran ve onları imtihana maruz bırakan en önemli fark bildiğiniz gibi, cüz-i ihtiyari dediğimiz iradesidir. Elmas veya kömür gibi tercih hakkı ve kabiliyeti olmayan bir varlık değildir. İnsan, bu iradesi sayesinde elmas gibi değer kazanmak için cennetlik işleri tercih edebildiği gibi cehennemlik fiilleri de tercih edebilir.
Malumunuz kader; ızdırari ve ihtiyari kader olmak üzere ikiye ayrılır. Elmas, kömür ve diğer bütün varlıkların mahiyetleri, ne zaman, nerede ve nasıl yaratılacakları tamamen Allah’ın iradesine ve tercihine bağlı olarak meydana gelir. Buna insan da dahildir. Ancak Allah’ın iradesiyle yaratılan bu insan, yine Allah’ın kendisine verdiği cüz’i irade sayesinde fiillerini kendisi tercih eder. İşte bu tercihten dolayı mesuliyeti deruhte eder. Özetle; varlıkları ve mahiyetleri Allah külli iradesiyle yaratır, ancak insanlar ve cinler ayrıca kendilerine verilen bu irade sayesinde istediği fiili tercih eder. Aşağıdaki soru ve cevap, bu konu hakkında size bir ışık mahiyetinde olabilir.
Soru:Suçlarımızı ve günahlarımızı kadere yükleyebilir miyiz?
Kaderi ikiye ayırabiliriz: ızdırari kader, ihtiyari kader.
"Izdırari kader"de bizim hiçbir tesirimiz yok. O, tamamen irademiz dışında yazılmış. Dünyaya geleceğimiz yer, annemiz, babamız, şeklimiz, kabiliyetlerimiz ızdırari kaderimizin konusu. Bunlara kendimiz karar veremeyiz. Bu nevi kaderimizden dolayı mesuliyetimiz de yok.
İkinci kısım kader ise, irademize bağlıdır. Biz neye karar vereceksek ve ne yapacaksak, Allah ezeli ilmiyle bilmiş, öyle takdir etmiştir.
Kalbimiz çarpıyor, kanımız temizleniyor, hücrelerimiz büyüyor, çoğalıyor, ölüyor. Vücudumuzda, bizim bilmediğimiz birçok işler yapılıyor. Bunların hiçbirini yapan biz değiliz. Uyuduğumuz zaman bile bu tür faaliyetler devam ediyor.
Ama şunu da çok iyi biliyoruz ki, kendi isteğimizle yaptığımız işler de var. Yemek, içmek, konuşmak, yürümek gibi fiillerde karar veren biziz. Zayıf da olsa bir irademiz, az da olsa bir ilmimiz, cılız da olsa bir gücümüz var.
Yol kavşağında hangi yoldan gideceğimize kendimiz karar veriyoruz. Hayat ise, yol kavşaklarıyla dolu.
Şu halde, bilerek tercih ettiğimiz, hiçbir zorlamaya maruz kalmaksızın karar verip işlediğimiz bir suçu kendimizden başka kime yükleyebiliriz?
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale-i Nur Editör