[nurşen35]

Hadis Tarihi Ve Usulü

Bu dönemde hadislerin rivayetinde sened kullanımı tamamen yerleşmiş ve sened hadisin ayrılmaz bir parçası olmuştu.
Tedvîn hadislerin herhangi bir gruplandırma, sınıflandırma olmaksızın bir araya getirilip yazıya geçirilmesi anlamına gelir. Tasnîf ise hadislerin râvî-lerine veya konularına göre değişik şekillerde gruplandırılarak kitaplar meydana getirilmesi anlamına gelir.
Tasnifin çok sayıda amacı içinde öne çıkanlar üç tanedir:

1-Hadislerin korunması.

2- Kulanım kolaylığı.

3- Sünnetin toplumda yaşayan bir gelenek olarak devamının sağlanması.


Tasnif döneminde yazılan hadis kitapları hadisleri en temelde iki ana yönteme göre gruplandırmışlardır: Konularına göre, râvîlerine göre. Bu iki tür de kendi içinde tekrar kısımlara ayrılır.
Hadisleri konularına göre gruplandıran kitap türleri:

1- Tek bir konudaki hadisleri toplayan kitaplar

2-Dinin ana konularından birinde yazılmış kitaplar

3-Tartışma ve reddiye kitapları

4- Muvatta’lar

5- Sünenler

6- Câmî’ler

7-Musannefler’dir.


Hadisleri râvîlerine göre gruplandıran kitap türleri ise:

1-Müsnedler

2-Mu’cemler

3- Etrâf Kitapları’dır.


Tasnif döneminde yazılıp günümüze kadar ulaşan önemli hadis kitapları ve özellikleri şunlardır:
Ma’mer b. Râşid’in Câmi’i ve İmam Mâlik’in Muvatta’ı tasnif sürecinin başlarında çok erken dönemde yazılmış olmaları bakımından önemlidirler. Ayrıca Muvatta’ İslam Tarihi boyunca kalıcı izler bırakmış bir kitaptır.


Abdürrezzâk ve İbn Ebû Şeybe’nin Musannefleri Hz. Peygamber’in hadisleri yanında ilk üç neslin âlimlerinin dinî konulardaki görüşlerini içermeleri bakımından önemlidirler ve türlerinin en mükemmel örmeklerini teşkil ederler.
Ahmed b. Hanbel’in Müsnedi, Müsnedler içinde günümüze ulaşmış en geniş kitap olması bakımından önemlidir.
Kütüb-i Sittenin ilk iki kitabı olan Buhârî ve Müslim’in Camileri kendi içtihatlarına göre dinin bütün konuları ile ilgili en sahih ve sağlam hadisleri toplamış olmaları bakımından önemlidirler. Diğer dört kitap ise fıkıhla ilgili ahkâm hadislerini bir araya getirip bunlar üzerinde geçmiş âlimlerin değerlendirmelerini ve kendi görüşlerini belirtmiş olmaları sebebiyle önemlidirler.
Adı geçen kitapları önemli kılan bu temel önemleri ve üstünlükleri yanında daha başka özellikleri de vardır.


Tasnif döneminde yazılan kitaplar kendilerinden önce yazılan ve çoğu günümüze ulaşmayan kitaplardan yararlandıkları için onların içeriklerini bize aktarmış olmaktadırlar. Bu dönemden sonra günümüze kadar başta hadis olmak üzere çok değişik ilim dallarında yazılan kitaplara kaynaklık etmişler ve etmeye devam etmektedirler. Ayrıca hadisleri isnâd zincirleriyle birlikte verdikleri ve aynı hadisin birden çok isnadını içerdikleri için başta Hadis İlmi olmak üzere bütün ilmî araştırmalarda çok önemli veriler içermektedirler. Sonraki dönemlerin kitapları bunlara dayanarak hazırlandıklarından onlar bazı katkılar sağlamış olsalar da ikinci el kaynaklardır.
Hicrî ilk üç asırda telif edilen hadis kitapları temel hadis kaynakları olarak kabul edilmektedir.

Hicrî dördüncü asırdan itibaren söz konusu eserlerden Kütüb-i sitte diye isimlendirilenler ön plana çıkmaya başlamıştır. Bu dönemden itibaren hadis ilmiyle ilgili çalışmalar önemli ölçüde sözü edilen kitaplar esas alınarak yapılmıştır.

Müstedrek ve müstahrec türü eserler esas aldıkları eserleri tamamlayıcı mahiyetteki kitaplardır. Cem’ ve Câmi’ başlığını taşıyan eserler temel hadis kaynaklarını bir araya getiren kitaplardır.

Zevâid türü eserler genellikle Kütüb-i sitte ile müsned ve mu’cemleri karşılaştırıp ikincilerde fazla olan rivâyetleri bir araya getiren kitaplardır. Etrâf türü eserler hadislerin kaynağına ulaşmayı kolaylaştıran kitaplardır.

Râvilerle ve zayıf râvilerle ilgili telif edilen eserler de temel hadis kaynakları üzerine yapılan önemli çalışmalardandır. Bu tür eserler de genellikle Kütüb-i sitte merkezli yapılmıştır.
Kelâm, fıkıh, tasavvuf gibi temel İslâm bilimlerinde yazılan kitaplarda her zaman hadislerin bütünü zikredilmemiş ve kaynakları gösterilmemiştir. Bu durum söz konusu kitaplardaki hadislerin kaynaklarını ve sıhhat derecelerini tespit etmeyi gerektirmiştir. Böylece tahric çalışmalarıyla fıkıh, akaid, tasavvuf gibi İslâm ilimleriyle ilgili yazılan eserlerdeki hadislerin temel hadis kaynaklarındaki yerleri tespit edilmiş ve özellikle sıhhatleri açısından değerlendirmeleri yapılmıştır.
Tarihi süreçte fert ve toplumun ihtiyaçlarına İslâm’ ın iki ana kaynağı ışığında çözüm üretme, âlimler, halk ve yöneticilere rehberlik etme amacıyla belli konularda temel hadis kaynaklarından derlenen eserler de telif edilmiştir. et-Terğîb ve’t-terhîb ve Riyâzü ‘s-sâlihîn gibi eserler bu amaçla kaleme alınmışlardır.
Halk arasında hadis diye meşhur olmuş haberleri toplayan kitaplar söz konusu rivâyetlerin güvenilirliğini tespit etmeyi amaçlamaktadır. Hadis diye uydurulan sözleri toplayan eserler ise Müslümanları Hz. Peygamber adına uydurulan rivâyetlerden sakındırmayı amaçlamaktadır.
Yaklaşık son iki yüzyıl esas alındığında -bazıları bir önceki asırda- İslâm dünyasında hadis sahasında çalışmalar yapıp eserler yazan önemli âlimler çıkmıştır. Osmanlı devletinin son döneminde yetişen Ahmed Ziyâeddîn Gümüşhânevî ile Zâhid el-Kevserî İslâm dünyasının her tarafında tanınan ş ahsiyetlerdir. Hind Alt Kıtası ise bu dönemlerde hadis çalışmalarının âdeta lokomotifi olmuştur.

Diğer bölgelerde nispeten durgunluk devresine giren hadis faaliyetleri anılan bölgede en verimli ürünlerini vermiştir. Leknevî, Şâh Veliyyullah ed-Dehlevî, Sindî, Keşmîrî ve Zafer Ahmed Tehânevî gibi âlimler hadis konusunda her zaman temel müracaat kaynağı özelliğini koruyan eserler yazmışlardır. Arap dünyası değerlendirildiğinde, Kettânî, Cemâleddîn Kâsımî, Ahmed Muhammed Şâkir, Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Şuayb el-Arnaût, Nâsıruddîn el-Elbânî ve Abdülfettâh Ebû Gudde ilk planda unutulmaması gereken çok önemli âlimlerdir.
Türkiye’de hadis çalışmaları başlangıçta daha çok klasik eserlerin tercümesine dayanmaktaydı.

Özellikle İlâhiyat Fakültelerinin yaygınlaşmasından sonra buralarda kurulan hadis kürsülerinde telif eserler de yazılmaya başladı.
Yapılan yüksek lisans ve doktora tezlerinde hadis ilminin pek çok konusu akademik olarak incelendi ve bu tezlerin bir kısmı basıldı.








Alıntı