www.medineweb.net
3
Ehl-i Sünnet başta olmak üzere Şîa, Mutezile ve Hâricîler kendi mezheplerinin doğruluğunu
ıspatlamak için bu iki kaynağa başvurarak görüşlerini bunlarla temellendirmek zorundaydı. Bu
zorunluluk bir taraftan Kelâm ilmi içerisinde bir gelişmeye sebep olurken, diğer taraftan tefsîr
bağlamında her grubun Kur’ân’ı tefsîr yöntemini de beraberinde getirmiştir. Her grup kendi
mezhebine göre bir tefsîr geleneği oluşturmuş, böylece tefsîr ekolleri içerisinde, “mezhebî tefsîrler”
alanı yerini almıştır.
TEFSİR EKOLLERİ
KLASİK TEFSİR EKOLLERİ
(19.yy öncesi ) ÇAĞDAŞ TEFSİR EKOLLERİ
(19.yy sonrası )
Mezhebi (kelami)
Tefsir ekolü Fıkhi
Tefsir ekolü İşari
Tefsir ekolü Konulu
Tefsir ekolü Bilimsel
Tefsir ekolü İctimai
Tefsir ekolü
MUTEZİLİ ŞİA HARİCİ
NOT : Dikkat edilirse tabloda Ehl-i sünnet (Eş'ari ve Matüridi) ekolüne yer verilmemiştir. Tefsîr ilmi,
temelde Ehl-i Sünnet mezhebinin doktrini çerçevesinde şekillendiği için Ehl-i Sünnet ekolünü müstakil
olarak incelemeye ihtiyaç duyulmaz. 5.ünitede haklarında bilgi verilen müfessir ve tefsîrlerin hemen
tamamına yakını Ehl-i sünnet ekolüne mensupturlar.
İslâm terminolojisinde mezhep dinin itikâdî ve amelî hükümlerini anlama ve yorumlama konusunda
kendine özgü yaklaşımlara sahip olan düşünce sistemine verilen isimdir.
İman esaslarıyla ilgilenen mezheplere itikâdî mezhepler; ibadet, hukuk, ahlak ve insan-ilişkileriyle
ilgilenen mezheplere de fıkhî mezhepler denmektedir.
Tefsîr alanında “mezhebî ekol” kavramı, temelde itikat alanıyla ilgili olup bir anlamda Kelâm ilmi ile
ilgilenen mezhepleri kapsamaktadır. Bu bağlamda itikâdî mezhepler Ehl-i Sünnetve Ehl-i bidat olarak
iki kısma ayrılmaktadır.
Mezhebî tefsîr ekolleri, esas itibariyle mutezile ekolü , şîa ekolü ve hâricîyye ekolü olarak üç kısma
ayrılmaktadır.
Mutezile tefsir ekolü Emevîler zamanında, hicri ikinci asırda Hişam b. Abdülmelik zamanında yaşayan
Vâsıl b. Ata’nın kurmuş olduğu mezheptir.
Hasan Basri’nin ders halkasında yer alan Vâsıl, büyük günah konusunda hocasından farklı bir görüşe
sahip olmasından dolayı ondan ayrılmış (itizal), bu yüzden de mezhebe “mutezile” (ayrılanlar) ismi
verilmiştir. |