1. Ünite
İSLAM ÖNCESİ ARABİSTAN ve ARAPLAR'DA DİNİ SOSYO-KÜLTÜREL HAYAT
Güney Arabistan'da Kurulan Devletler
1. Mainliler = MÖ. 1400-650 yılları arasında Yemen'de hüküm süren Main Krallığının merkezi San'a doğusundadır.
2. Sebeliler = Main devleti yıkılınca ortaya çıkan Sebe Devletidir. Merib şehri MÖ. 750 - 115 yılları arasında hüküm süren Sebeliler Himyeriler tarafından yıkılmıştır.
3. Himyeriler = Habeş Aksum krallığına bağlı bir ordu hakimiyetine son verilmiştir. Habeşistan'ın Yemen valisi Ebrehe büyük bir kilise yaptırarak Arapların hac için Kabe yerine buraya gelmelerini sağlamak istedi. Başarılı olamadı. Büyük bir orduyla Kabe'ye gelip yıkmak istedi. Daha sonra ülkeyi Sasaniler ele geçirdi.
Kuzey Arabistan'da Kurulan Devletler
1. Nabatiler = Filistin güneyinde Akabe körfezi ile Lut gölü arasında hüküm sürmüştür. Devletin merkezi Petra şehriydi. İmparator Trainus Nabati devletini ortadan kaldırdı.
2. Tedmürlüler = Suriye çölünün ortasındaki bir vahada yer almıştır. Başkent Tedmür'dür. 272 yılında Roma İmparatoru Avrelien bu devleti sona erdirmiştir.
3. Gassaniler = Arapların Kahtaniler koluna mensup Suriye bölgesinde Cefne b. Amr liderliğinde devlet kurdular . Bizans'ın yanında yer aldılar. Hz. Ömer zamanında Yermük savaşında (636) yenildiler, hakimiyetleri sona erdi.
4. Hireliler (Lahmiler) = Kuzey Arabistan'da kurulan bu devlet Hire hükümdarı Menazire'dir. Hz. Ebubekir döneminde Halid b. Velid tarafından fethedilmiştir. (633)
5. Kindeliler = Orta Arabistan'a Necid bölgesine geçmişler ardından Mezopotamya , Filistin ve Suriye'yi içine alan geniş bir alana yayılmıştır. İslam fetihlerine kadar Bizans'ın yanında yer aldı.
Cürhümlülerden sonra Mekke'ye Huzaa'lılar yerleşti. Putperestliği Arabistan'a sokan kişi Amr b. Luhay'dır.
Çok tanrıcılığa Politeizm denir.
Riyaset = Mekke'nin dini ve siyasi yönetimidir.
Hz. Peygamberimizin (sav) beşinci dereceden dedesi Kusay b. Kilab İslam dönemine kadar Mekke ve Kabe'de devam eden hizmetleri şunlardır;
Darünnedve = İlk kez Kusay tarafından yaptırılan kapısı Kabe'ye doğru açılan Darünnedve Kureyş kabilesinin önemli meseleleri görüşüp karara bağlandığı toplantı yeriydi. Ekonomik ,dini, hukuki , siyasi , sosyo-kültürel fonksiyonlar ifa etmektedir.
Kıyade = Reislik , önderlik , komutanlık
Liva = Kabileye ait muhafazasından sorumluydu.
Hicabe (Sidane) = Örtmek , birinin bir yere girmesine engel olmak. Kabe'nin bakımı kapısının ve anahtarının muhafazasından sorumludur. İç ve dış örtülerin korunması ve bakımı
Sikaye = Hacılara su temini görevidir.
Rifade = Hacıları ağırlama ve yiyecek ihtiyaçlarının karşılanması görevi.
Kusay'dan sonra Mekke ve Kabe ile ilgili hizmetler büyük oğlu Abdüddar'a intikal etti. Abdümenafoğulları Abdüşems , Haşim, Muttalib ve Nevfel itibar bakımından üstün olduklarını bu görevlerin kendilerine verilmesini ileri sürdüler.
Anlaşmazlık çıkınca Kureyşliler üç gruba ayrıldılar. Beni Mahzum, Beni Sehm , Beni Cumah ve Beni Adi b. Ka'b Abdüddaroğullarının Beni Esed , Beni Zühre , Beni Teym b. Mürre ve Beni Haris b. Fihr Abdümenafoğullarının tarafını tutarken Beni Amir b. Lühey ile Beni Muharib b. Fihr tarafsız kaldı.
Abdümenafoğullarının oluşturduğu topluluğun üyeleri, bir kaba konulmuş güzel kokulu bir sıvıya ellerini batırarak Kabe duvarına sürdüler. Bundan dolayı onlara '' Mutayyebin'' (güzel kokulular) , yaptıkları ittifak ve yemine de '' Hilfü'l-Mutayyebin'' denildi.
Abdüddaroğullarının yeminlerine '' Ahlaf'' (yeminliler) , yaptıkları ittifaka '' Hilfü'l-ahlaf'' denilmiştir. Ayrıca bunlara kestikleri bir hayvanın kanını bir kaba koyarak ellerini batırıp yalamak suretiyle yemin ettiklerinden dolayı '' Leakatü'd-dem'' (Kan Yalayıcılar) , yaptıkları yemin ve ittifaka da '' Hilfü leakati'd-dem'' adı verilmiştir.
Kureyş kabilesi kanlı savaşdan son anda vazgeçip anlaşmaya varmışlardır.
Sikaye ve Rifade hizmetleri Haşim b. Abdümenaf'a ondan da oğlu Ve Hz. Peygamberimiz(sav)'in dedesi Abdülmuttalib'e geçti.
Haşim b. Abdümenaf ve kardeşlerinin çevre ülkeler nezdindeki girişimleri sonucu Mekke ekonomisi dışa açılmıştır.
(Kur'an-ı Kerim'de Kureyş (ilaf) suresindeki İlaf terimi bu tarihi olata işaret etmektedir)
Arabistan yarımadasının genelinde putperestlik hakimdi. Çeşitli put evleri, tapınaklar (beyt) inşaa edilmişti.
Putları hac için gelenlerin ilgisini çekmek için Kabe'nin etrafına dikerlerdi, sayıları 360'a kadar ulaşmıştı. Aynı zamanda hac mevsimi ' Eşhürü'l- Hurum'' denilen haram aylar (Zilkade , Zilhicce , Muharrem, Receb) bir barış ve esenlik dönemi olarak geçirirlerdi.
Cahiliye döneminde müşrik Arapların taptığı Mekke'de ve Arabistan'ın diğer bölgelerindeki putlar şunlardır;
Hübel = Kabe'de bulunan putların en büyüğüdür. Kırmızı akik taşından insan suretinde yapılmış, Amr b. Luhay tarafından Suriye'den Mekke'ye getirilirken sağ eli kırılmış, Kureyşlilerde ona altın el takmışlardır. Ezlam adı verilen fal okları Hübelin yanında çekilir sonucuna göre hareket ederlerdi.
İsaf ve Naile = Rivayete göre İsaf adlı erkek ile Naile adlı kadın bir gece Kabe'ye girip burada birleştikleri için taşlaşmış ve bunlardan biri Safa tepesine diğeri de Merve tepesine dikilmişti. Başlangıçta ibret için dikilen bu iki taş ,zamanla ibadet edilen putlar haline gelmiştir.
Lat = Taif'de yaşayan Sakif kabilesine ait olan bu put , dört köşe bir kaya parçasından ibarettir. Sakifliler onun etrafında Kabe gibi üzerinde örtü bulunan ve beytül rabbe denilen bir bina inşa etmişlerdir.
Menat = Mekke ile Medine arasında Kudeyb'e yakın Müşellel denilen yerde Hüzeyl kabilesine ait siyah bir kayadır.
Uzza = Nahle'de bulunan put, üç küme dikenli ağaçtan oluşmakta etrafına beytül uzza denilen bir ev yapılmıştır. Ayrıca beyaz bir taş olduğu bilinmektedir.
Mekke'de suk yani esvak adı verilen çarşı pazaryerleri mevcuttu. Bunların en eski ve büyüğü Hazvere çarşısıydı. Hac mevsimi ve haram aylarda kurulan panayırlara '' Esvakul Arap '' denilirdi. Arap kabileleri biraraya gelip, dostluklar kurulur, edebi konuşmalar yapılır ve şiirler okunurdu. Beğenilen şiirler Kabe duvarına asılırdı. Bu şiirlere '' el- Muallakat yada el- Mulakatüs-seb , yedi askı adı verilirdi. Bu panayırlardan önemli olanları şunlardır ;
Ukaz = Taif ve Nahle arasında Mekke'ye üç günlük mesafede Zilkade ayının başında kurulur, yirmi gün devam ederdi. Hz. Peygamberimiz (sav) Kus b. Saide'nin meşhur konuşmasını bu panayırda dinlemiştir.
Mecenne= Mekke yakınlarında Merruzzahran denilen yerde, Ukaz panayırından sonra Zilkade aynın son on gününde kurulurdu.
Zülmecaz = Araf'ta 6 km. mesafedeki Zülmecaz adlı yerde kurulan panayır, Zilhicce ayının ilk sekiz günü devam ederdi.
Hubaşe = Hicaz - Yemen kervan yolu üzerinde Receb ayının başında kurulan bu panayır, üç veya sekiz gün devam ederdi. Peygamber Efendimiz (sav) Peygamberlikten önce Hz. Hatice'nin kervanıyla bu panayıra gelmiştir.
Araplar tarihi açıdan iki büyük kısma ayrılır.
1. Arab-ı Baide ( Ad, Semud , Medyen , Amalika )
2. Arab-ı Bakiye ( Soyları devam eden Araplar)
a. Arab-ı Aribe = Kahtaniler olup anavatanı Yemen'dir.
b. Arab-ı Müsta'ribe ( Mütearribe) = Aslen Arap olmayıp sonradan Araplaşan kabilelerden meydana gelmektedir.
Cahiliye Dönemindeki Görevler;
Emvalül- Muhaccere = Kabe'deki putlara sunulan hediyelerin korunması ..
Kubbe ve einne = Kubbe, savaş zamanı bir çadır kurularak malzemelerin burada toplanması.
Ezlam = Fal oklarıyla ilgilidir. Bir işe karar vermeden önce evet ya da hayır diye fal okları çekerlerdi.
Nesi = Kameri takvimin (ay) şemsi takvimin (güneş) yapılan müdahaleyi ifade etmektedir.
Eşnak = Diyet ve cezaların uygulanması
Hakem ve kahinler = Yürüttüğü yargı görevleridir.
Sifare = Elçilik görevidir. Savaş ve diğer zamanlarda Mekke ve Kureyş'in kabilelerle ilişkileri bu görevi üstlenen kimse tarafından yürütülürdü.
Adiyy kabilesi adına Hz. Ömer Müslüman olmadan önce bu görevde idi.
[Linkler Ziyaretçilere Kapalıdır.Giriş Yap Veya Üye Olmak için TIKLAYIN...]
hazırlayan nurşen35