[nurşen35]

Çağdaş İslami Akımlar

İSLAM DÜNYASINDA İHYA HAREKETLERİ
İhya , tecdit, ıslah faaliyeti olarak bilinen İslamcılık olarak isimlendirilen hareketin tarifi:
XIX. XX. Yy. islamı bir bütün olarak yeniden hayata hakim kılmak ,akılcı bir metodla Müslümanları batı sömürüsünden,zalim yöneticilerden,esaretten ,taklitten,hurafelerden kurtarmak,medenileştirmek,birleştirmekve kalkındırmak uğruna çözümün bütününü kapsayan harekettir.

HAZIRLAYAN NEDENLER
– 1798 napolyonun mısırı işgaliyle başlayan süreç
– 1852 hint alt kıtasının İngiliz himayesine girmesi
– Kuzey Afrika ülkeleri fıransa ve italyanın işgaline uğradı
– 1882 mısır İngilizlerin eline geçti
– Osmanlı devleti kapütülasyonlarlaekonomik imtiyazı batılı güçlere devretti
– Harblerde ve Fransız ihtilalinin sebep olduğu milliyetçilik hareketleri toprak kaybıyla sonuçlandı
– ‘’ yeniden istikrara kavuşmak,galip devletleri taklit etmekle mümkündür’’ fikri güç kazandı.
– Batıdaki elçiler ve aydın öğrencilerin batı hayranlığı ,aşağılık duygusuna neden oldu
– Oryantalizm ve misyonerlik faaliyetleri Müslümanların öz güvenini tehdit eder hale geldi.

İHYACILIĞIN / İSLAMCILIĞIN TEMEL MESELELERİ

a) en önemli söylemleri: ‘’islamı hayata yeniden hakim kılma’’ dır.’’hz.peygamber dönemine dönme,temel kaynak Kuran ve sünnete başvurmak lazımdır derler. -ana kaynaklara dönüşçü’’özelliği nedeni ile yeni selefilik veya ıslıhatçı selefilik olarak tanımlanır.
b) İslamiyetin modern ihtiyaçları karşılayacak evrensel ,siyasi-sosyal muhtevaya sahip olduğunu ,ortaçağ da kapanan ictihat kapısının yeniden açılması,yeni hükümler üretilmesini,mezhep taklitçiliğinin önüne geçilmesini dile getirilir.
c) Müslümanlar batıyı üstün kılan ilmi,medeni ve teknik usulleri almalı ve kendilerini kalkındırmalıdır.hz. peygamber ‘’ hikmet müminin yitik maldır,nerede bulursa onu alır ‘’sözünü referans alırlar.yararlanma aşamasında ahlak anlayışlarının islama ters düşen kısımlarından uzak durlması yoksa yıkıma neden olacağını söylerler.
d) Tasavvuf ve tarikatlara menfi bakılmış ve takva ,tevekkül,zühd kavramlarının yanlış yorumlanıpilerlemeye mani olmuştur,hurafeciliği geliştirdiği için eleştiriye tutulmuştur.vahdeti vucut düşüncesi özel ilgi görmüştür.
e) İslamcılar Eğitim-öğretim üzerinde önemle durmuşlardır.
f) İslamcılara göre ittihadi İslam(panİslamizm)adını verdikleri müslümanların siyasal birliği ,geri kalmışlığı,sömürgecilerden kurtulmanın çaresiydi.II Abdülhamit bunu devlet politikası haline getirdi.osmanlı devletini emparyalist güçler karşısında ayakta tutmak bu politikanın amacıydı.
g) İslamcılar , kuran ve sünnetin belli bir yönetim şekli ortaya koymadığını ,genel esaslar belirlemekle kaldığını savunmuşlardır.hilafeti değil ‘’ millete vekalet’’ sistemi olan halk egemenliğine vurgu yaparak anayasa (kanuni esasi) ve vekiller meclisini güçlendirmeyi hedeflemişlerdir.
h) İhyacı/İslamcı kişilerin ürettikleri edebiyat,yukaradaki maddeleri işler bunun yanında temel insan haklarını İslam hukuku açısından ortaya koyarlar,Müslüman kadının toplumdaki yerinin iyileştirilmesini savunan makaleler önemli yer tutar.
# # Cemaleddin afgani nin İslam birliği ideolijisi daha kapsamlıdır .ona göre ittihadi islamın ,din bağı,hac ve hilafet olmak üzere üç dayanağı vardır.milliyetçiliğin din bağını geçmemesi,ırkçı eğilimden uzak,din bağı kuvvetli müspet milliyetçilikten yanaydı.halifeliği yegane otorite kabul etti.

İHYACILIĞIN / İSLAMCILIĞIN MÜŞTEREK VE FARKLI YÖNLERİ
– İslamcı kimliği teşkil eden ortak kabuller vardır:İslam dininin gelişime engel olmadığı,batı medeniyetindeki üstünlük sağlayan unsurların Müslümanlardan alındığı,müslümanın sürekli çalışması ve güçlenmesi gerektiği,birlik ve beraberliğingerekli olduğu noktalarında savunmada sözbirliği yapmışlardır.
– Diğer taraftan ihya hareketine ‘’ nereden başlamalı ‘’sorusuna verilen cevaplarda farklılışma olmuştur.EFGANİ:özgürlük ve inkilap cevabını verdi öğrencisi ABDUH:siyasete mesafeli durmuş,kurumların iyileştirilmesi,eğitimde reform,kabiliyetli öğrenciler yetiştirilmeli,dini düşüncenin saf hale getirilmesi,dini meselelerde modernleşme yi savunmuştur.abdullahın öğrencisi REŞİD RIZA:kendisine miras kalan MENAR ekolünü daha siyasal ve muhafazakar,selefi çizgiye yerleştirmiştir.

İLK İHYACILAR/ İSLAMCILAR
SEYYİD AHMED HAN
– Sömürge yönetimine karşı başlatılan sipahi ayaklanmasında İngilizlerin yanında yer almıştır ve takdir nişanına(sir) layık görülmüştür.
– TEHZİBUL-AHLAK adında gazete çıkararak Müslümanlara batı kültürü ve İngilizleri ısındırmayı hedeflemiştir.
– Hayatının sonuna doğru SÖR ve ŞÖVALYE ünvanı almıştır.
– Din ile dünya işlerinin birbirinden ayrılması dinin her işe karışmamasını savundu.
– Tabiat felsefi etkisi altında kalmış tabata uyma ilkesini kabul etmştir.
– Kurandaki dünyevi hükümleri dinin parçası görmez,hadislerin kabulünde akıl ve tabiata uyum kriterini getirmiş uymayan hadisleri reddetmiştir ahmed han.
– Ahmed hanın ,Protestan reformuna benzer bir hareketin İslam dünyasında gelişmesini arzu ettiği hissedilmektedir
CEMALLEDDİN EFGANİ
– talebesi ve dava arkadaşı Muhammed abduhla beraber 1883-84 yıllarında Paris te çıkardıkları URVETÜL-VÜSKA dergisi ,İslam ülkelerinde hürriyet ve ıslahat fikrini besleyici işlev gördü
– II abdülhamidin İslam cı politikalarının oluşumunda ve yeni Osmanlılar ın anayasa ve meşrutiyet taraftarlığında büyük tesir bırakmıştır.
– İslamcılığın İLK ve ASIL KURAMCISI olarak takdim edilir.
– Tavandan başlayıp tabana doğru inen hızlı bir toplumsal iyileştirmeyi sağlıyacaqk faaliyetlere öncelik vermiştir.
– Islahat olarak İslam birliği fikri önemlidir.
– İslam birliğinin başında mutlaka halife bulunmalıdır.ancak yönetim ümmetin katılım ve meşveret usulü ile yürütülmelidir.

MUHAMMED ABDUH

– ana hedefi,ilk kaynaklarından hareketle dinin anlaşılmasını sağlamak,itikadı hz.peygamber zamanındaki saflığına kavuşturup akıl ve ilimle ilişkisini güçlendirmek,değişen dünya şartlarında dini yeniden etkinleştirmektir.
– Batının bilim ve tekniğini alıp dine uymayan taraflarından uzak durulmasını istiyordu.
– Kuranın insanların ilmi ve ahlaki seviyelerini yükseltmek için indiğini söyledi.onunölülere okunan bir kitap haline getirilmesini eleştirdi.
– Tabandan ,tavana doru bir toplumsal bir ıslah hareketlerinin model aldığı bir öncü olmuştur.

MUSTAFA SABRİ EFENDİ
– İslam ilimler cemiyetinin reisliğini yaptı.
– Damad Ferit hükümetinde ŞEYHÜLİSLAMLIK görevine getirildi
– Sevr anlaşmasını savundu ve anadoludaki milli mücadele hareketine karşı tedbirler alınmasını önerdi.kabul edilmeyince görevinden ayrıldı.
– Modernizm karşıtı (antimodernist) muhafazakar bir İslamcı ekolün kurucu ismi oldu.

OSMANLI İSLAMCILIĞI VE SONRASI
– Mustafa sabrininde mensubu olduğu Osmanlı İslam cılık hareketi ittihadı İslam adı altında 1870 li yıllardan itibaren Osmanlı devletinin hakim siyasi düşüncesi oldu.
– Fikir hareketi olarak İslam cılık Osmanlı ülkesinde II meşrutiyet sonrasında SIRATI MÜSTAKİM dergisinin 14 ağustos 1908 de yayın dünyasına girişiyle başladı