Kuran'ı Nasıl Korudular Bilgisel-1?
İslam'a yönelik eleştiriler Hz. Muhammed'in sağlığından günümüze kadar var olagelmiştir. Ehl-i Kitab'ın ve Müşriklerin Kur'an'a itirazlarından biri de Kur'an'ın aslında Yahudi-Hristiyan kaynaklarından alıntı olduğu iddiasıydı.
Bu iddialar ilerleyen yüzyıllar boyunca çeşitlendirilerek sürdü. Özellikle Hristiyan misyonerler Kur'an'ın otantik olmadığı-sonralar iddialarını dillendirmişlerdi.
Kur'an vahyinin tabiatı, gerçekten Allah'tan vahiy olup olmadığı gibi konuları daha önce başka bir makalede tartışmıştık.
Elbette bu son kertede bir inanç konusudur. Bu çalışmamızda ise şu elimizde bize Kur'an diye sunulan metnin tarihsel olarak Hz. Muhammed'e ait olup olmadığını masaya yatıracağız.
Günümüzde ateist ve agnostik söylemler de Kur'an'daki kimi kıraat farklılıklarından yola çıkarak Hz. Muhammed dönemindeki Kur'an'la elimizdeki Kur'an'ın aynı olmadığını iddia etmekte, tarihi reddederek kendi kurgularıyla fantastik söylemler geliştiren ultra-mealci kimi gruplar da mushafların imla, noktalama ve kıraat farklarından yola çıkarak elimizdeki mütevatir Mushafın aksine kelime türetme ve ayet uydurma çabası ortaya koymaktadırlar.
Hristiyan, ateist, agnostik ve ultra-mealci grupların iddialarının aksine Kur'an günümüze sadece yazılı olarak ulaşmamıştır.
Kur'an'ın 3'te 2'si hitap/sözel olarak Mekke'de 3'te 1'i ise Medine'de 23 yıllık süreçte peyderpey vahyedilmiştir.
Vahyi hitap = Sözel olarak Hıfz edilmiştir = Kur'an olarak adlandırlmıştır
"Kur'an" hıfzeldilirken eş zamanlı olarak Hz. Muhammed'in emriyle:
Vahyi hitap = Yazılı olarak kaydedilmiştir = Mushaf olarak adlandırılmıştır.
Peki, bu korumayı yüzde 100 sağlam kılan Sözel hafıza-yazılı kayıt dengesi nasıl mütevatiren gerçekleştirilebilmiştir?
Bunu başarmanın yolu sözlü-yazılı Kur'an'ı topluma mal etmektir. Yani bir kitabı sadece bir sınıf değil tüm toplum ezberliyorsa o kitabın eksiltilme ya da eklenme olasılığı imkansıza yakın biçimde engellenmiş olur.
Kur'an'ın kamuoyuna yayılarak toplumun genel belleğine kazınmasının en iyi yolu onu günde 5 defa uygulanan namazlarda okutmaktır.
Böylelikle sözel hafıza/hıfz cemaatle namaz yoluyla tüm sahabe neslinin zihinlerinde korunmuş oldu. Bu süreç işlerken Resulullah, Kariler sınıfı yoluyla da Hıfzı kurumsallaştırmış böylelikle bu "Okuyucu Kadro" yoluyla canlılığını korumuştur.
Şimdi yazım sürecinin detaylarına geri dönelim. Kur'an'ın 3'te 2'sinin Mekke'de geriye kalan 3'te 1'inin ise Medine'de nazil olduğunu belirtmiştik. Yazım süreci şöyle devam etmiştir:
[emoji778]İlk mushafları Hz. Muhammed Katiblere Mekke ve Medine'de sayfalar yazdırmıştır – Ayet yerleri, Sure sıralamaları düzenlendi.
Mekke-Medine'de en az 25 kişilik uzman Katib ekibiyle yazıldı.
Kur'an Kitabeler/Sahifeler olarak toplandı.
[emoji778]Halife Hz. Ebu Bekir Dönemi: Katib Zeyd b. Sabit'e Kur'an sahifelerini/kitabelerini "iki kapak" arasında bir araya getirme emir verdi.
[emoji778]Hz. Ali ise kendisi bir mushaf hazırladı.
[emoji778]Hz. Ömer Halife olduğunda bu metinleri tek bir "Sahife"ye yazdırıp temize çekti.
Bu zaman zarfında bazı sahabilerin kendi mushafları vardı.
a) Ali
b) İbn-i Mesud
c) Ubey b. Ka'b
d) Ebu Derda
e) Mikdad b. Esved
[emoji778]Halife Hz. Osman döneminde Hz. Ömer'in kızı Resul'ün eşi Hafsa "Sahife'yi yanında bulundurmuştur.
[emoji778]Huzeyfe b. el-Yaman Ermenistan seferi dönüşü Halife Osman'a Şam ve Irak bölgelerinin kıraat farklarından birbirlerini tekfir ettiklerini şikayet etmiştir.
[emoji778]Osman da bunun üzerine Zeyd b. Ŝâbit'e kendisi için bir mushaf yazmasını emretti. Ebân b. Saʿîd'i de yardımcı atadı.
[emoji778]25 Katib'den oluşan bir Komisyon kuruldu. Şii kaynaklara göre Hz. Ali de komisyonu onayladı.
[emoji778]Yazım sırasında 2/248'te et-Tabut kelimesinde ihtilaf ettiler Hafsa mushafına başvurdular.
[emoji778]33/23'ün yazılı hali Huzeyme b. Sabit'in 9/128'in yazılı hali Huzeyme el-Ensari'nin yanında bulundu. Bu zaten bilinen ve okunagelen bu ayetlerin hangi harfler ile yazıldığına dair bir garanti sağlamış oldu.
[emoji778]Halife Osman Komisyonun hazırladığı yeni mushaf ile Hafsa mushafını karşılaştırdı/sağlamasını yaptırdı.
[emoji778]Hz. Osman Komisyonun kopyalarını standart mushaf olarak valiliklere gönderdi.
[emoji778]Emeviler döneminde Ebu Esved ed-Düeli (69/688) mushafa noktalama ve harekeleme yaptı. Vali Haccac b. Yusuf, Hasan Basri, Yahya b. Ya'mer (ö. 129/747), Ebu'l-Esved ve Nasr b. Âsım (ö. 89/707)'dan bir komisyon oluşturdu. Bu komisyon tüm mushafa imlayı uyguladı. Komisyon üyelerinin tümünün Emevi devletine muhalif olan Hz. Ali yanlıları (Ali Şiası) olması bu imla işleminin devlet zoruyla ve ideolojik olarak yapılmadığının ve tamamen liyakat eksenli yapıldığının göstergesidir.
Genellikle yanlış anlaşılan konulardan biri de Kur'an'ın sadece mushaftan ibaret olduğu önyargısıdır. Oysa
Kur'an dediğimizde hem hitabı hem kitabı kast etmiş oluruz.
Yani hem sözel olarak okunan, ezberlenen ve sözel olarak aktarılan hem de bu aktarımın yazılı hali olan mushaf olarak yazılan vahiyler bütününe Kur'an diyoruz.
Bu sebeple mushaf tarihinden ibaretmiş gibi görüş geliştirmek bizi yanıltır. Kur'an eş zamanlı bir süreçte hem sözel olarak ezberlenmiş, ezberletilmiş hem de yazılmış ve yazdırılmıştır.
Bu eş zamanlı sürecin belirli bir sınıfa özgü kılınmayıp tüm nesillere yayılması yani kamuya mal edilmesi de Kur'an'a yeni bir ilavenin önünü almıştır.
Yazılı Kur'an'ın yani mushafın tarihi süreci bu şekilde ilerlerken eş zamanlı olarak Sözlü Kur'an'ın yani hıfzın tarihi süreci nasıl ilerliyordu? İşte bu kotada karşımıza kıraatler çıkıyor.