Erken Ergenlik Tehlikesi
Çocuklarda erken ergenlik vakalarında artış yaşanıyor. Pandemi ile gözlemlenen kilo artışı ve hareketsizlik, ekran süresinde artış ve görsel uyaranların fazlalığı en önemli tetikleyicilerden
Erken ergenlik, son yıllarda aileleri tedirgin eden konuların başında geliyor. Kız çocuklarda 8 yaşından önce memede büyüme, kıllanma, erkek çocuklarda ise 9 yaşından önce testis hacminde artış ve kıllanma nedeniyle başvurular arttı. Pandemi hem fiziksel hem psikolojik pek çok etki bıraktı. Online eğitim, evlere kapanma, oyundan ve arkadaştan uzak kalma, ekrana bağımlılık, gereksiz kullanılan bağışıklık destekleyici ilaç ve bitkisel ürünler çocuklarda erken ergenlik vakalarında artışa sebep oldu.
Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Prof. Dr. Serap Semiz konuyla ilgili ayrıntıları paylaştı.
Erken ergenlik olgularında artış var mı?
Son yıllarda ergenlik bulguları ile başvuru oranında artış gözleniyordu. Kendi kliniğimizde izlediğimiz olguları değerlendirdiğimizde, yıl başında başvuran olgu sayısının pandemi öncesine göre yaklaşık 2 kat arttığını saptadık. Bunların önemli bir kısmı erkene kaymış ergenlik olmakla birlikte, klinik ve laboratuvar bulguları ile gerçek erken ergenlik tanısı alan olgularda da önceki yıllara göre artış var. Başvuran olgularda gerçek erken ergenlik tanısı alma oranının da geçmiş yıllara göre 1.5 kat arttığını gözlemledik. Hastaneye gelmeyi erteleme nedeni ile 10 yaştan önce adet görerek gelen kız çocukların sayısında da geçmiş yıllara göre belirgin artış gördük.
Ergenlik yaşı düşüyor diyebilir miyiz?
Beslenme koşullarındaki değişiklikler ve çevresel uyaranların etkisiyle ABD ve Avrupa'da 20. yüzyılın başlarından ortalarına kadar ergenlik yaşı her 10 yılda bir ortalama iki-üç ay öne geldi. Bu değişiklik, "yüzyılın eğilimi" olarak yorumlandı. Bunun üzerine pek çok çalışma yapıldı. Türkiye'de Kovid-19 pandemisi öncesi yapılan çalışmalarda, meme gelişiminin hafif erkene kaydığı, ancak ilk adet görme yaşının son 30 yılda değişmediği bildirilmişti. Ancak pandemi nedeniyle kapanma sonrasında hastanelere erken ve hızlı ilerleyen ergenlik bulguları ile başvuru oranında artış gözlendi.
"Obezite, erken ergenlik sebebi"
Erken ergenliğin nedenleri nelerdir?
Obezite, özellikle kızlar için başlı başına bir erken ergenlik sebebi. Çalışmalar, ergenliğin öne kaydığı grupta daha fazla kilolu ve obez kız çocuklarının bulunduğunu gösteriyor. Diğer bir deyişle, vücut yağ oranının artması ergenlik bulgularının daha erken başlamasına neden oluyor. Bununla birlikte çevresel faktörler, plastik ürünler, deterjanlar, böcek ilaçları ve endüstriyel kimyasallarda bulunan endokrin bozucular ile hazır, hormon katkılı yemlerle büyütülmüş veya östrojenik aktiviteli gıdaların da kızlardaki meme gelişimini erkene çektiğine dair çalışmalar var. Az sayıda olguda organik beyin lezyonları erken ergenlik nedeni olarak karşımıza çıkıyor.
Hangi durumda erken ergenlikten şüphelenmeliyiz?
Kız çocukta 8 yaşından önce meme gelişimi ve genital bölge ya da koltuk altı tüylenmesi olması, erkek çocukta 9 yaşından önce testis hacminde artış ve genital bölge ya da koltuk altında kıllanma olması "erken ergenlik" olarak tanımlanıyor.
"Erkence veya erkene kaymış ergenlik" ise ergenlik belirtilerinin erkeklerde 9-10.5 yaşta, kızlarda ise 8-9 yaşta başlaması olarak belirtiliyor.
Bir diğer durum olan "hızlı tempolu ergenlik" tablosunda ise ergenliğin başlangıç yaşı normal yaş aralığında, ancak ilerlemesi hızlı oluyor. İlk adet kanamasının 9.5 yaşından önce görülmesi durumuna "erken adet" deniliyor.
Erken ergenlik için uyarıcı bulgular nelerdir?
Tanımlanan yaş sınırından önce meme ve testis büyümesi
Genital bölge ve koltuk altında kıllanma/ ter kokusu değişikliği / sivilcelenme
Vajinal kanama
Büyüme hızlanması
Davranışsal değişikliklerin fark edilmesi
Nasıl tedavi ediliyor?
Ergenliği başlatan hipofiz hormonlarının yavaşlatılmasına yönelik tedavi ile çocuğun normal ergenlik yaşına kadar geçici olarak hormonal aktivitesinin baskılanması ve yaşına uygun fiziksel gelişim sağlanması hedefleniyor. Erken ergenlik tedavisinde "gonadotropin salgılatıcı hormon" aylık ya da 3 aylık enjeksiyon ile uygulanıyor. Çocuk, ergenlik için uygun yaşa geldiğinde enjeksiyonların kesilmesiyle ergenlik gelişimi kaldığı yerden devam ediyor. Tedavi, uygulandığı sürece etki ediyor ve kalıcı etkileri bulunmuyor. Ancak bu yöntemin her vakaya uygun olmadığının, bütün bulgularıyla gerçekten erken ergenlik tanısı alan hastalara uygulandığının altını çizmek isterim.
Aileler dikkatli olmalı!
Erken ergenliği önlemek için çocuğun sağlıklı bir yaşam sürmesi, doğal beslenmesi, aşırı kalori almaması, spor ve diğer aktivitelere yönlendirilmesi gerekiyor. Gereksiz takviye ürünlerden kaçınılmasına da dikkat edilmeli.