[Mihrinaz]

Allah madem biliyorsa bizi neden sınıyor?
Allah madem biliyorsa bizi neden sınıyor?” şeklinde bir soru akla gelebilir. İşte tam da bu noktada sınanmamızın sebebinin Allah’ın bizim ne yapacağımızı bilip öğrenmesi olmadığını anlamamız gerekir. Allah ezeli ilmi ile zaten her şeyi bilmektedir. Ancak kul olarak neler yaptığımızı görüp bilebilmemiz için özgür irademiz ile hareket etmemiz gerekir. Dolayısıyla öğrenecek olan biziz; Allah değil. Bilmesi gereken, eylemlerinin ve seçimlerinin sorumluluğunu üstlenmesi gereken insandır. Hesap günü insan kendi elleri ile yaptıkları sebebiyle yaptıklarını inkâr edemeyecek, yaptıkları ya da yapmadıkları üzerinden hesaba çekilecektir.


Evrendeki yasaların belli bir düzen ve uyum içinde gerçekleşmesi, Allah’ın ilim, irade ve kudret gibi sıfatları ile ilgilidir. Allah ilmi ile her şeyi kuşatmıştır. Göklerde ve yerde ne varsa hepsi yalnızca Allah’a aittir ve Allah, her şeyi çepeçevre kuşatandır. Nisa Suresi 126 Gaybın bilgisi yalnızca Allah’a aittir.*Göklerin ve yerin gaybı yalnız Allah’a aittir. Her iş O’na döndürülür. Öyle ise O’na kulluk et ve O’na dayan. Rabbin, yaptıklarınızdan habersiz değildir. Hud Suresi 123 Hiçbir şey Allah’tan gizli değildir.Kuşkusuz, yerde ve gökte hiçbir şey Allah’a gizli kalmaz. Âli İmran Suresi 5 Öyle ki Allah, insanların açıkladıklarından da kalplerinde sakladıklarından da haberdardır.Allah’ın, onların gizlediklerini de açığa vurduklarını da bildiğini bilmiyorlar mı? Bakara Suresi 77 Dolayısıyla Allah’ın her şeyin bilgisine sahip olması ile ilgili bir problem yoktur. Asıl problem Allah’ın ezeli bilgisinin insanların eylemleri üzerinde, onların özgür iradesini devre dışı bırakacak şekilde zorlayıcı ve belirleyici olduğu iddiasındadır. Meseleyi şu açıklama üzerinden özetlemek mümkündür: “Kur’an’daki kader, İbn Teymiyye’nin deyimiyle, yaratılışla ilgili ontolojik bir kavramdır; din ve davranışla ilgili bir kavram değildir. Yine İbn Teymiyye’nin ifadesiyle kader, Allah’ın yaratış ve dileyişiyle ilgili bir kavramdır, buyrukları ve hoşnutluğu ile ilgili bir kavram değil. Biz bu ayrımı, bir satranç benzetmesi ile anlatıyoruz: Satrancı, varlık ve oluşun seyri olarak alıyor ve diyoruz ki: Satrancın nasıl oynanacağına ilişkin kuralları Allah koyar. Bizim orada kural koyma yetkimiz yoktur. Allah, satrancın galip veya mağlubunu önceden belirlemez, ilan etmez. Ama Allah, ezel ve ebedi kuşatan ilmiyle satrancın galip ve mağlubunu bilir. Beceriksiz oyuncunun yenilgi sebebi O’nun bilmesi değildir. Allah; varlık, iş ve oluşa ilişkin yasaları hem bilir, hem belirler; ama Allah, insanın fiillerine ilişkin sonuçları bilir ama belirlemez. Bilmesi O’nun tanrılığının bir gereği olduğu gibi, sonuçları belirlememesi de tanrılığın bir gereğidir. Fiillerimizin sonuçlarını bilmekle kalmayıp aynı zamanda belirlerse bu bizi sorumlu tutmamasını gerektirir.

Hem belirler hem sorumlu tutarsa bu zulüm olur. Oysaki Allah zulümden arınmıştır.” Bunun yanında evrendeki herhangi bir şeyin Allah’ın bilgisi ve takdiri dışında hareket etmesi hatta ayetin ifadesiyle Allah’ın bilgisi haricinde bir yaprağın dahi yere düşmesi söz konusu değildir. Gaybın anahtarları O’nun yanındadır; onları O’ndan başkası bilmez. O, karada ve denizde olanı da bilir. O’nun bilgisi dışında bir yaprak bile düşmez. Toprağın karanlıklarındaki bir dane, yaş ve kuru her şey apaçık bir Kitap’ın içindedir. En’am Suresi 59 Allah, yaratmış olduğu her şeye bir var oluş amacı belirlemiş, yarattıklarını en güzel biçimde düzene koymuş, her şeyi en ince ayrıntısına kadar takdir etmiş ve yol göstermiştir. Rabbinin yüce adını tesbih et. O ki yarattı ve düzene koydu. O ki takdir etti ve yol gösterdi. A’la Suresi 1-3Allah’ın muhteşem sanatının bir yansıması olan evrende her şey bir ölçü iledir.O sabahı yarıp çıkarandır. Geceyi bir sükûnet, Güneş’i ve Ay’ı bir hesap ölçüsü kılandır. İşte bunlar, mutlak üstün olanın, her şeyi bilenin takdiridir. En’am Suresi 96

Emre Dorman/101 Soruda Kuran kitabından