Hapşırıldığında Neden Çok Yaşa Denir?
Neden Çok Yaşa Denir??
Hapşıran bir kişiye 'çok yaşa' demek adeti hemen hemen her kültürde vardır Anlam olarak biraz değişik de olsalar sonuçta aynı kapıya çıkarlar Hapşıranlara İngilizlerin 'God bless you', Almanların 'gesundheit', İtalyanların 'felicita' deme adetlerinin kökeni, hapşırmanın kişi için önemli bir tehlike olduğuna inanılan çok eski zamanlara gider
İnsanlar asırlar boyu yaşamın sebebinin ruh olduğuna, ruhun ise insanın başı içinde olduğuna, hapşırmanın bu hayati güce zarar verebileceğine inandılar Hapşırmanın soğuk algınlığı ile ilişkili olması bu inanış; güçlendirdi İnsanlar hapşırıklarını tutabilmek için her yolu denediler
Milattan önce dördüncü yüzyılda Aristo ve tıbbın babası sayılan Hipokrat'ın öğretileriyle insanlar, hapşırmanın başın yabancı maddelere karşı bir savunma refleksi olduğunu öğrendiler Hapşırma bir hastalığın başlangıcı olduğundan hastalığın sonunun kötü bitmemesi için hapşırana 'uzun yaşa', 'sağlıklı yaşa' gibi sözlerin söylenmesi adeti bu zamanlarda başladı
Yaklaşık yüz yıl sonra Romalılar hapşırmanın iyi bir şey olduğuna, insanı hastalıktan koruduğuna, hapşırığı tutmanın hastalığın kuluçkaya yatmasına belki de ilerde ölüme sebep olabileceğine inandılar Artık hapşıranlara 'tebrikler' veya 'iyi şanslar' deniliyordu
Hapşırana 'çok yaşa' denilmesinin kökeni birçok kültürde bu şekilde olmasına rağmen bir Hıristiyanlık deyimi olan 'God bless you' (Tanrı seni takdis etsin) cümlesinin kökeni ayrıdır Altıncı yüzyılda İtalya'da bulaşıcı ve öldürücü veba hastalığının tüm şiddeti ile başlaması ve bu hastalığın belirtisinin kronik hapşırma olması nedeniyle, hapşıranlara 'God bless you' denilmesi Papa tarafından yasa olarak yayınlanmış ve mecbur kılınmıştır
Bu yasa ile ayrıca hapşıranın çevresinde 'God bless you' diyecek kimse yoksa, o kişinin kendi kendisine 'God help me' (Tanrı yardımcım olsun) demesi de tavsiye edilmiştir
Genelde 'çok yaşa' diyene 'sen de gör' yani 'sen de benim yaşamımı görecek kadar çok yaşa' denilmesi de adettendir Hapşırana 'çok yaşa' deyince hapşırmanın kesileceğine inananlar da vardır
( biz Mülüsmanlar her haline sükredenlerden oldugumuz icin en güzeli:
“Sizden biriniz aksırdığı zaman: Elhamdülillah desin Kardeşi veya arkadaşı da ona: Yerhamükellah desin Aksıran da: Yehdîkümullahu ve yuslihu bâleküm = Allah sizi hidayette kılsın ve kalbinizi ıslah etsin, desin”[Buhârî, Edeb 126 Ayrıca bk Tirmizî, Edeb 3; İbni Mâce, Edeb 20]
Aksırmak bir nimet olup sıhhatli olmanın alametidir Her türlü nimete hamdettiğimiz gibi aksırma bu nimetine de hamdetmemiz gerekir[Abdullah Parlıyan, Açıklamalı Tam Riyazu’s-Salihin Tercümesi: 268])