[FECR]

I-Örfün Hüccet Olduğunu Gösteren Şer’i Deliller
A-Kitab
Bazı İslam hukukçuları “… Örf ile emret…” âyetini, örfün hukuki yönünü ispat için şer’i delil kabul ederler. Bunlardan Alâuddin Ali b. Halil et- Tarablûsî (844/ 1440), “Muı’nu’l- hukkam” adlı eserinde “Hâkimin, örf ve âdeti dikkate alarak hüküm verebileceği” şeklinde açtığı babın muhtevası için, zikri geçen ayeti delil getirir. Ayetteki “el-urf” kelimesi ile halkın âdet ve teamullerinin kastedildiğini ileri sürerek; Allah’ın, Peygamberine, “Örf ile emret” demesi; O’nun şer’an (hukuken) muteber olduğunu gösterir. Aksi takdirde hâşâ bir mana ifade etmezdi .
Bu ayette “örf- urf” kelimesi, örfün ıstılahı (hukuki şer’i) anlamına delalet ettiği öne sürülmekte ise de, bu herkes tarafından kabul edilen bir değerlendirme değildir. Çünkü bu kelime örfün ıstılahı manasına tam olarak delalet etmemektedir. Şöyle ki Abdulah b. Abbas’a göre ayetteki örf (urf) kelimesi “iyilik ve ihsan” anlamına gelmektedir. İbn Cerir et- Taberî ise, bu hususta sözün en doğrusu “Allah, Peygamber’ine insanlara örf ile yani iyilikle emretmesini buyurdu. Üstelik bu kelime; iyilik anlamına gelen “ma’ruf” un mastarıdır " der Ebû Bekir el- Cassâs, Urve b. Zübeyr ile Katâde^nin bu kelimeyi (urf’u), iyilik anlamına gelen “ma’ruf” ile tefsir ettiklerini naklettikten sonra, bunun “yapılması aklen güzel görünen ve akıl sahipleri tarafından kötü sayılmayan şey” anlamına geldiğini söyler . Ragıb el- İsfahânı örfün, ma’ruf’un karşılığı olduğunu söyleyerek, bunun da “ihsan” manası taşıdığını belirtir . Ebû Bekir İbnu’l- Arabî, ayette geçen “örf” den maksadın iyilik anlamında olan, “maruf” , kelime-i tevhid , dinden olduğu bilinen şeyler ve halkın kabul ettiği güzel hasletler anlamına geldiğini söyler . İbnu’l-Arabî sözüne devamla: “Burada örften maksat, iş-amel ve ahlâk itibariyle iyi ve güzel sayılan husus ve davranışlardır der. Abdullah b. Ez-Zubeyr’e göre, bu ayet, sırf güzel ahlak için nazil olmuştur . Süfyan b. Uyeyne yoluyla gelen bir rivayete göre, bu ayet nazil olunca, Hz. Peygamber (s.a.v) Cebrail’e bunun ne olduğunu sormuş, O da, bilmiyorum, Rabbime sorayım, diyerek Allah’a havale etmiş, bu ayetle sıla-i rahmı devam ettirme, sadaka verme ve zulmedeni affetme gibi prensipleri emrettiği öğrenilmiştir .
Sonuç olarak üzerinde durduğumuz bu ayette, örfün şer’i delillerden olduğunu ve ona itibar edilmesi gerektiğini gösteren açık bir delalet mevcut değildir . Ancak şunu belirtelim ki, bu ayette ki “örf” kelimesi sözlük itibariyle, alışılagelen ve aklın güzel gördüğü şey anlamına geldiği için, örfün ıstılahı anlamını ve hukukî (şer’i) değerini dolaylı olarak teyid etmektedir .
Örfün delil olduğunu ortaya koyan diğer ayetler şunlardır.

---------------------devam edecek-------------------