 RE: Arkadaşlık Üzerine
Arkadaşlık ihtiyacı bebeklik dönemine kadar uzanır. Ağlayan bebek, yanına bir başkasının yaklaştığını görünce susar. Çocuklar arkadaşlığa, sadece doyum sağlamak için değil, aynı zamanda deneyim kazanma amacıyla da ihtiyaç duyarlar. Çocuklar diğerleriyle birlikte ola ola, grup isteklerini ve kabul edilen davranışı öğrenirler. 12 aylık bebekler yan yana getirildiklerinde, bir karşılıklı ilişki kurma (interaction) isteği görülür. Birbirlerine bakar, yaklaşır, keşfeder ve daha sonra oyuncaklarını paylaşırlar. Ancak bu temaslar çok kısa sürelidir. Bu tür karşılıklı ilişkilerin pek azının süresi bir dakikayı geçer. Hayatın ikinci yılında yaşıtlar arası ilişkiler daha karmaşık ve çeşitlilik gösteren bir hal alır. Ve 3 yaşına gelindiğinde, çocuklar yaşıtlarıyla ilişki kurmada kendilerine özgü ve kalıcı yöntemler geliştirmiş olurlar. Bazılarında olumsuz sosyal tavırlar görülür. Bunların kurdukları ilişkiler daha sosyaldir. Bunlarda yaşıtlarına bir şeyler verme, diğerleriyle birlikte faaliyette bulunma ve sevgi gösterileri görülür. 3 ve 4 yaşları arasında yaşıtlarla kurulan arkadaşlıkların sayısında artış olur. Anaokulu, yaşıtlarla birlikte olma ve onlarla faaliyette bulunma konusunda geniş imkânlar sağlar. Ana, baba ve öğretmenler ise, çocuğu sosyal faaliyetlere katılması için destekler. Dıştan gelen bu desteklere ek olarak çocuğun gelişen sosyal ve iletişim becerileri yaşıtlarıyla daha başarılı ilişkilere girmesine imkân hazırlar.
2-3 yaş çocuğu, oyun arkadaşını çabucak değiştirebilir ve sınıfta başka bir arkadaşını sevdiğini söyleyebilir. 5 yaşlarında ise, çocuğun artık uzunca bir süre beraber olduğu bir ya da iki arkadaşı vardır. Okul öncesi dönemi çocuklarının kişilik özelliklerini inceleyen Harput (1970), bu dönemdeki çocukların büyük bir bölümünün sosyalleşmesi, arkadaş canlısı ve dışadönük olduklarını belirlemiştir. Saldırganlık davranışını konu alarak ele alan Feshbach (1970), “2-5 Yaş Çocuklarında Sosyal Davranışının İncelenmesi” konulu 14 araştırmadan 97'sinde, özellikle erkek çocuklarda saldırgan tavır alışlar belirlemiştir.
4 yaşından önce çocuklar, normal olarak beraber oldukları kişilerin oyun arkadaşları olmasını isterler. Onlarla oyun faaliyetlerini paylaşmak arzusundadırlar. Bu dönemde çocuklar, kendileriyle oynayacak bir ya da iki arkadaşlarını seçerler. Önceleri seçtikleri oyun arkadaşları her iki cinsten olabilir. Ancak okula girmeye hazırlandıkları sırada çocuklar oyun arkadaşlarını kendi cinslerinden seçmeye özen gösterirler. Çünkü sosyal baskı sebebiyle kendi cinslerine uygun oyunlar oynamayı öğrenmelidirler. Çocuk ilkokula başladığında, arkadaşlarının sayısı ve bunların çocuktaki etkisi anaokulundakilere göre daha çoktur. Çocuğun arkadaş sayısında görülen artışa rağmen, bu dönemde henüz yakın arkadaşlıklara rastlanmaz. Oysa, son çocuklukta arkadaşlıklar sayı açısından değil, yoğunluk açısından artış gösterir.
Okul döneminde çocuklar, arkadaşlarını çoğunlukla yakın çevrelerindeki komşularından seçerler. Ancak seçimi yaparken, kendi yaşlarına, cinslerine, zihinsel ve sosyal düzeylerine uygun olmalarına özen gösterirler. Yıllar ilerledikçe, arkadaş seçiminde, yardımseverlik, dürüstlük, sağduyu sahibi olmak, arkadaş canlısı olmak gibi kişilik özellikleri ön sırayı almaya başlar.
Tuğba VERGİLİ
|