[sevginin_bedeli]

CEBRAİL, RUH ül KUDÜS, ER RUH üL EMİN, RUHULLAH

Hakkı YILMAZ

(2. bölüm)

RAZÎ: Rûh`dan Maksat; âlimler ayetteki "rûh" kelimesi üzerinde bazı görüşler belirterek ihtilâf etmişlerdir.
a- Bu Cebrail (as)'dır. Cebrail (as) birkaç yönden böyle isimlendirilmiştir:
1- Rûhu'l-Kudüs'ten maksat, er-Rûhu'l-Mukaddese [Kutsanmış, Kutsal Ruh] demektir. Nitekim "Racülün sıdkun hatemü'l-cûdi" denilir. Böylece Cenâb-ı Hak Cebrail'i, kendi katında mertebesinin yüce olduğunu açıklamak ve onu şereflendirmek için bu şekilde nitelemiştir.
2- Cebrail (as)'e bu ad verilmiştir, çünkü beden nasıl ruhla dinliyorsa, din de Cebraîl (as) ile hayat bulmaktadır. Çünkü Cebrail (as), peygamberlere vahiy getirmeyi üstlenmiştir. Bu hususta mükellef olanlar ise, onun getirdikleriyle dinlerini ihya etmiş olurlar.
3- Cebrail (as)'in gâlib vasfı, O'nun ruhanî bir varlık oluşudur. Diğer melekler de böyledir. Ne var ki, O'nun ruhanî bir varlık oluşu daha tam ve daha mükemmeldir.
4- Cebrail (as) "Rûh" diye adlandırılmıştır. Çünkü ne erkeklerin sulbü, ne de kadınların rahmi onu barındırmamıştır.
b- Ruhü'l-Kudüs'ten maksat, İncil'dir. Nitekim Cenâb-ı Hak, Kur'an'da "... emrimizden bir rûh ..." (Zuhruf/52) buyurmuştur. İncil böyle adlandırılmıştır. Çünkü din İncil ile hayat bulur, dünyevi işler de onun vesilesiyle bir intizama girer.
c- Bu, Hz. İsa'nın, kendisi sebebiyle ölüleri diriltmiş olduğu ismidir. Bu görüş, İbn Abbas ve Saîd b. Cübeyr'den rivayet edilmiştir.
d- Bu, Hz. İsa'ya üflenen ruhtur. Kudüs ise, bizzat Allah'tır. Böylece, Hz. İsa'yı bir yüceltme ve teşrif olsun diye, onun ruhu Cenâb-ı Hakk'a muzâf kılınmış, nispet edilmiştir. Nitekim "........" ifâdesi de böyledir. Bu görüş Rebî'den rivayet edilmiştir. Buna göre, ayetteki ruhtan murad, insanın sayesinde hayata kavuştuğu ruhtur. Bil ki, rûh isminin Cebrail'e, İncil'e ve İsm-i A'zam'a ad olarak itlâk edilmesi mecazdır. Çünkü rûh, insanların hayat mıntıkalarında, damarlarında ve menfezlerinde dönüp dolaşan hava demektir. Malûmdur ki, yukarıda zikredilen Cebrail, İncil ve İsm-i A'zam böyle değildirler. Ancak bu üçünden her birine teşbih üslubuyla rûh adı verilmiştir. Çünkü rûh nasıl ki insanın canlılığının sebebi ise, Cebrail (as) de, ilimleri vasıtasıyla kalplerin hayat bulmasına sebeptir. İncil de, şeriatların meydana çıkması ve yaşamasının sebebidir. İsm-i A'zam da, maksatlara ulaşma vesilesidir. Ancak rûh ismiyle Cebrail arasındaki benzerlik, birkaç yönden daha uygun görülmektedir.
a- Çünkü Cebrail, lâtîf ve nûranî bir havadan yaratılmıştır. Bu sebeple, bu ikisi arasındaki benzerlik daha mükemmeldir. Binaenaleyh "rûh" ismini Cebrail'e vermek daha evlâdır.
b- Bu ismi Cebrail'e vermek, diğerlerine vermekten daha belirgindir.
c- Hak Teâlâ'nın "Ve biz onu Ruhü'l-Kudüs ile takviye ettik" buyruğunun mânası, "biz onu takviye ettik" demektir. Bu takviyeden maksat ise ona yardım etmektir. Yardımı Cebrail'e isnâd etmek hakiki, İncil ve İsm-i A'zam'a isnâd etmek ise mecazdır. Bu sebeple, rûh ismini Cebrail'e vermek daha evlâ olur.
d- Hz. İsa'nın Cebrail (as) ile bir arada bulunması, bir benzeri başka hiçbir peygambere nasip olmayacak bir şekilde tahsis olunca, biçimlerinin en kuvvetlilerindendir. Çünkü Cebrail (as) Meryem'e, bir çocuk doğuracağını müjdelemiştir. Hz. İsa (as), Cebrail (as)'in üflemesinden meydana gelmiştir. Bütün durumlarda Hz. İsa'yı terbiye edip eğiten Cebrail'dir. Onunla beraber onun gittiği yere giderdi. O, göğe çıktığında da onunla beraberdi.
(Razi, Mefatihü'l-Gayb; Bakara 87. ayet ile ilgili açıklama)