eğitimde drama ve engelli çocuklar

[sessiz23]

eğitimde drama ve engelli çocuklar

EĞİTİMDE DRAMA VE ENGELLİ ÇOCUKLAR Öğrenmenin temel şartlarından birisi etkinliktir ve birey etkin olduğu sürece daha iyi öğrenir Dramatik oyun bireyin etkin olduğu ve üzerinde prova yapılmayan bir gösteridir Yurdumuzda yaratıcı drama normal eğitim programları ile bütünleşmeye başlamıştırAncak özel eğitim gerektiren çocuklarda pek kullanılmamaktadır Sınıftaki dramatik oyunlar, oyuncuların kendileri ve oyun oynarken edindikleri tecrübe ile ilgilidirBu oyunlar provasız, anında yaratılan, genelde yapısı öğretmen tarafından şekillendirilen ve herkesin bir göreve sahip olduğu grup faaliyetidirÇocuklar bu dramatik oyunlar sırasında duygu ve düşüncelerinin yanı sıra korku ve özel ilgilerini de ortaya koyarlar Ayrıca, dramatik oyun dışında yaşamayacakları olayları da yaşayabilirler(Karın yağması gibi) Eğitimde drama yönteminin en etkili şekli, öğretmenin de rol aldığı tüm grup doğaçlamasıdır Ancak öğretmen oyun sırasında oyuna karışmamalıdırÖğretmenin önce, çocuklara neyi öğreteceğine karar vermesi gerekirSonra öğrenme işinin nerede yapılacağı, çocuklar ve öğretmenin rolü, olayın düğüm noktası ve başlangıçta çocukların dikkatini çekmek için ne yapılacağı belirlenmelidir Dramatik oyunlar sırasında gürültü problemi çıkabilirEğer gürültü, problem çözmeye yönelik değilse, çocuklar oyuna ilgilerini kaybetmişlerdirO zaman oyun hemen durdurulup, tamamen farklı bir oyun başlatılmalıdır
Pek çok oyunun sonunda tartışma yapılırTartışmada açık uçlu sorular sorulur ve tek bir doğru cevaba gidilmez Tartışmanın amacı; oynanan problemi tanımak, çözümünü öğrenmek ve diğer çözüm yollarını keşfetmektirZekâ özürlü çocukların oyunu da birçok yönden, benzer zekâ yaşındaki daha küçük normal çocukların oyununa benzer ve daha yavaş bir hızla bu modeli takip eder(Lunzer ve Hulme, 1966)Drama, zekâ engelli çocukların öğrenme ve kendilerini ifade etmelerinde normallerden daha fazla yararlı olurEngelli çocuklar sıkıldıkları için disiplin problemleri vardırBunlara yardımcı olmak için de sanat, müzik ve özellikle drama ile ilgilenmelerini sağlamak yararlı olacaktırAncak, bu çocukların oyunlar sırasında gerçeğe daha yakın tutulmaları gerekmektedir
Uygulanan drama etkinliklerinin bir amacı olmalı ve çocukların gelişimine yararlı olması için de, günlük yaşantı ile ilgili konular üzerinde çalışılmalıdırSeçilen konuların canlandırılmasında parmak oyunları, kukla, maske, pandomim, dans gibi tekniklerle tekerlemeler, şarkılı oyunlar ve hareketli şarkılar kullanılabilirTüm sınıf aktiviteleri tarafından desteklenen drama çalışması, çocuğun kendine güvenini ve fizikî serbestliğini artırır, dil gelişimine yardımcı olurEngelli çocuklar da drama sayesinde bir problemi kendi düzeylerinde algılama, çözme ve açıklama olanağını elde ederler
Eğitimde dramanın iki önemli yapı taşı vardırBunlardan birisi, yaşamda yer alan çok çeşitli roller, diğeri de bu rollerin duruma uygun şekilde önceden hazırlanmaksızın, anında yaratılarak oynanmasıdır(doğaçlama) Burada, başıboşluktan çok, hissettirmeden yönlendirme vardırZihinsel engelli çocuklarla yapılan drama çalışmasında; çocuklara ipucu vermek ve normal çocuklarda kendiliğinden ortaya çıkan hünerlerin gelişimini cesaretlendirmek gerekirOnlar duyu motor koordinasyonunu nasıl geliştirecekleri, tecrübelerini nasıl canlandıracakları ve bu tecrübeleri dramatik oyunda “zevkle” nasıl sembolize edecekleri yönünde desteklenmelidirAncak bunlar sadece dramatik beceriler olarak görülmemeli, tüm programda, bu becerilerin geliştirilmesi desteklenmelidir Örneğin; bir pazar gezisi pek çok sınıf etkinliğine dönüşebilir
Bu çocuğun adölesan dönemine gelinceye kadar veya temel ve basit etkinliklerde yeterli tecrübe kazanana kadar, olaylara hızlı bir şekilde tepki gösteremeyebileceği unutulmamalıdırAyrıca en basit hedeflere de sürekli olarak dönmek gereklidir Dramatik oyun, genel gelişimi desteklemek için de kullanılabilirÇocuğa vücut parçalarının isimleri ve hareketleri öğretilirken, çocuk aynaya bakarak göz, burun ve ağzı defalarca söyleyebilirParmak oyunları ve dokunma, burada öğrenmeyi desteklerÇocuk önce taklit edecektirDaha ileri basamakta, zekâ engelli çocuklar bunları kendileri ya da oyuncakları ile yapacaklar ve bunları yaparken de konuşmaya başlayabileceklerdir Drama sayesinde çocuk hareketlerinin farkında olacak ve hareket yapmaktan da memnun olacaktırDramada yapılan hareketlerle çocuk, vücudunun kontrol, eşgüdüm ve becerilerini geliştirir, vücudunu tanır, ritm duygusunu geliştirir, vücudunu amaçlı olarak kullanmayı öğrenir
Drama; hareket, konuşma ve hayalî dramatik çalışmayı içermektedir Öğretmen yapıcı etkinliği cesaretlendirirken, aynı zamanda bazı materyallerin tahrip edilmesine de müsaade etmelidirDrama, çocuğun sık sık şiddet ve saldırganlığını ortaya çıkarmasına da fırsat sağlamalıdırÖğretmenin bu durumda, grubu uygun bir şekilde gerçeğe döndürmesi gerekirHayal, yapmacık ve inanılmayana geçici olarak razı olma çocuğun dramatik oyununda görülürÇocuk kendisine ve çevresindeki dünyaya güven duymaya başladıkça, tecrübelerin sembolik sunumlarına duyulan ihtiyaç da azalmaya başlayacaktırGerçek hayat, çocuğun keşfetmesi ve maceraya atılması için ona sayısız fırsatlar sağlarZekâ engelli çocuk, tecrübeleri ile, makinelerin nasıl çalıştığı, bitki ve hayvanların nasıl büyüdüğünü öğrendikçe, gerçek ve hayal arasındaki farkı da ayırt ederBurada dramanın amacı, sadece hayalî hikâyeleri canlandırmak değil hikâyenin ortaya attığı sorularla, düşünme düzeyini derinleştirmek, zihinsel boşalımı ve kendini ifade edebilmeyi sağlamaktır Ayrıca, drama, çocuğun“niçin” ve “nasıl” sorularını sormasına yardımcı olur Geziler yapmak ve olanları sonradan yeniden canlandırmak, mevsimlerde yaşanan değişiklikler sosyal güven ve dili geliştirmeye yardım eden fırsatlardırBu çocukların öğretmenleri drama yaparken eğitim verdiklerinin farkında olmayabilirlerDramanın eğitimde kullanılması, çocuğun daha iyi anlama ve düşünmesine yardım eder Hayal gücü sınırlı olan çocukların mümkün olduğu kadar çok ve gerçek şeyi tanımasına, görmesine, dokunmasına ve kullanmasına fırsat tanınmalıdırFakat, onlar yine de çevre hakkındaki bilgileri derinleşene kadar, gerçek olan ile olmayan arasındaki farkı muhtemelen göremezlerZekâ engelli çocuklar, gerçeğe daha yakın tutulmak zorunda olduklarından öğretmenleri onlara gerçek uyarıcı bulmakta güçlük çekebilir Ancak, yeme-içme, soyunma-yatma, uyuma-uyanma, giyinme gibi çocukların günlük hayatlarında ve hayalî oyunlarında sık görülen etkinlikleri, öğretmenler dramatik durumlara kaynak olarak kullanabilirlerSıcak ve soğuk şeyleri yeme ve içme, sevdiği ya da sevmediği yiyeceği yeme, gülme-ağlama, yiyen ve içen hayvanları izleme, yeme ve yürümelerini taklit etme, çevreyi incelemek için yürüyüşe çıkma gibi etkinlikler, çeşitli ortamlarda farklı şekilde kolaylıkla oynanabilirÖrneğin; karlı havada yürürken güneş çıkabilir ya da çaya şeker yerine yanlışlıkla tuz konulabilir Her durum, yeni bir tecrübedir Bilhassa ziyaretler ve ziyaretçiler dramatik etkinliklerin kaynağıdırlar Öğretmen, bu etkinlikleri çocukların duygusal ve zihinsel gelişimine yardımcı olmak, ev ile okul yaşantısını birbirine yaklaştırıcı dramatik çalışma yapmak için kullanabilir Bu çalışmalar sırasında açık ve kesin olunması, karışık fikirler verilmemesi ve fiziksel temas kullanılması gerekir
Dramatik aktivite sırasında problem ortaya çıkabilir Bunların çözümü yine çocuklar tarafından yapılır, sonra bunu diğer problemler de takip edebilir Eğer oyun gürültüyü gerektiriyorsa bu engellenmemelidirÖğretmen, disiplini sağlamak için zil, davul gibi bir alet kullanabilir Bu alet çocukların dikkatlerini toplamaları için uyarı vazifesi görürBirden fazla özürü olan çocukla çalışırken yardımcı olması için, odada başka yetişkinler de bulunabilirBu, çocukların kişiliğini kazanmasına yardım eder Etkinlik bittikten sonra rahatlama dönemi gelir Bunun için de sakin müzik eşliğinde hareket yapılabilir Her şey bittikten sonra ise yapılan etkinliğin tartışması yapılmalıdırDiğer çocuklar gibi, engelli çocukların da sevgiye, zamana, sabır ve saygıya ihtiyaçları olduğu unutulmamalıdır

DANSLATERAPİ
Toplum ve insanların değişik problem ve sıkıntıları vardır ve insanlar bu problem ve sıkıntılardan kurtulmaya ihtiyaç duymaktadırlar Drama ve hareket, problem ve sıkıntılarla baş etmek için kullanılan yöntemlerdendir Dans ve hareket kesinlikle tedavi edicidir(terapatiktir), çünkü her ikisi de insanın tabiatında yani yaşamında vardır
Terapi, problem ve sıkıntılardan kurtulmayı sağlayacak farklı bakış açıları kazanmak demektir Öte yandan terapinin açıklanması oldukça çok yönlüdür, kişilerin eğitimi ve yorumuna göre farklılık gösterir
ENGEL GRUPLARINDA DANS
aGörme Engelliler
Görme engelli kişiyi canlandırmak, harekete geçirmek ve etkin olmasını sağlamak için duyularının geliştirilmesi gerekirYürüme, oturma, dolaşma, koklama, hissetme vb gibi pratiklerle kişinin güven duygusu gelişirGörme engelli kişiye günlük yaşamında seslerin kullanılmasıyla yardımcı olunabilirKişiye değişik müzikler dinletilmeli ve müziklere uygun hareketler oluşturması sağlanmalıdırBirlikte yapılan uygulamalarla kişi dans etmeyi çok iyi bir şekilde öğrenebilir Bazı görme engelli kişi ve çocuklar, normal insanların gözleri kapalı iken yaptıkları dans alıştırmalarından daha iyi ve daha güvenli hareket edebilme yetkisine sahiptir
Görme engelli birey, duyduğu müziğe ilişkin duygularını hareketlere döküp hareketlerle kendini ifade edebilir Ancak bazen görme engelli bireylere kendilerini rahatlatmak için bağırma ve gürültü yapma ardından da tekrar sessizliğe gömülme çalışmaları yaptırmak gerekmektedir
bİşitme Engelliler
İşitme engeli, dans konusunda güçlükle yardımcı olunan bir durumdurTotal işitme kaybı olan kişilerde ise durum biraz daha zorlaşırİşitme engelli bireyler hareketleri kopyalama yoluyla dans edebilirler ve okuma becerisini kazandıklarında, dans görsel yanı ile birlikte kombine olarak gerçekleştirilebilir
İşitme engelli bireylerde, değişik yönlere sallanma, dikey düzlemde bulunduğu yerde hareket ederek ve yatay düzlemde yer değiştirme şeklinde hareketler kullanılarak denge sorunlarına yönelik çalışmalar yapılabilir
Bu tip insanların, özellikle de total işitme kaybı olanların müziği veya sesi hissetmesi için ellerini yere veya davula vurarak ses çıkartma çalışmaları, müziğin titreşimini hissettirme çalışmaları yaptırılmalıdırDudak okuyabilen veya orta derecede kaybı olanlar için de hikâye anlatma ve bunun dansını yapma çalışmaları da zevkli olabilir
c Fiziksel Engelliler
Bazı fiziksel engellere sahip kişilerin hareketleri sınırlı ve yetersiz olabilirGenellikle dans etmeye yönelik çalışmalarla hareket becerileri artırılabilirBacak ve kolların ayrı ayrı kullanılmasıyla ağırlık transferleri gerçekleştirilir ve daha ileri hareketler geliştirmeleri sağlanır
Tekerlekli sandalye kullanan ve diğer hareketleri çok kısıtlı olan bireyler, hareketli organlarını hareket yeteneğine göre sallayarak, el çırparak, başını hareket ettirerek, gözlerini hareket ettirerek dans edebilirlerFiziksel engelli çocuklar ve yatağa bağlı olanlar için de el ve parmak kuklaları kullanılabilir
dOtizm
Başlangıçta bu bireylerle yapılan etkinlikler çok basit ve düzenli olmalıdırİlk hareketler ve işlevler normal değil iken ilerleyen aşamalarda normale yakınlaşmaktadır Çalışmalara akraba, eş, dost, arkadaşlar katılmalıdırEn iyi derecede sosyal yaşantı sağlanmalı, oyunlar oynatılmalıdır
Bu bireylerle yapılan çalışmada önemli bir nokta da su ile oyunlardır Su ile oyunlarda çocuğun annesinden yardım alınabilir ve çalışmalar birlikte sürdürülebilirSevdiği nesne ve oyuncaklar da kullanılabilir
Tekrarlar hâlinde yapılan çalışmalarda çamur veya su sıçratma, fışkırtma vb yapılabilir Bu çalışmalara daha sonra su içerisinde dansla devam edilebilir
İlerlemek için özel çalışmalar yapılmalı, iletişimin farklı bir yönü olan hareketlerle iletişim kurmalı ve hareketleri geliştirerek dansa doğru yönelmelidir
Anlatılan dans terapi çalışmaları engelli bireylerin rahatlaması ve boş vakitlerini değerlendirmelerinde önemli bir yöntemdirBasitten zora, içten dışa doğru bir yol izlemesi gereken bu çalışmalarla engelli çocuk ve gençlerin daha iyi bir sosyal gelişim sağlamaları da mümkün olacaktır