KUR’AN’DA DOST KAVRAMI

[FECR]

KUR’AN’DA DOST KAVRAMI

KUR’AN’DA DOST KAVRAMI (1)

Dost: Bir insanı gönülden seven,iyiliğini isteyen,iyi kötü gününde yanında olup,yardım eden kimsedir.Zıddı düşmandır.

Dostluk: Dost;ahbap,yaren kelimeleriyle anlamdaş olup, sevginin en ileri boyutudur.

A.DOST KAVRAMINI İFADE EDEN KUR’AN KAVRAMLARI

1-“Veli”,Vâli” ve “Mevlâ”

V-l-y kökü ; birine yaklaşma ,işini üzerine alma,idare etmek,iyilik etmek,yardım etmek,bakmak anlamlarına gelir.(Levis Me’luf s.918-919)
Mü’min için “Allah’ın velisi” denir, ancak “Allah’ın mevlası” denmez.Çünkü Mevlâ kelimesinde sahip ve malik olma,yardım etme,işlerini yönetme ve koruma anlamı vardır(Hâzin.1/401)
Mü’min Allah’ın velisidir demek; O’nu seven,dost edinen,emir ve yasaklarına uyan,O’ndan yardım gören,sevap,rıza ve sevgisini kazanan demektir.Allah için “ Mü’min’lerin velisi ve mevlası” denir. Bu da Allah ;Mü’mirnleri sever,korur,yardım eder,güzel amellerinin karşılığını eksiksiz verir ve ödüllendirir demektir. Ayetlerle örneklersek;
“Allah,mü’minlerin velisidir”(3/68)
“Allah,iman edenlerin mevlasıdır”847/11)
el-Vâli kelimesi sadece;”onların,O’ndan başka dostu/yardımcısı yoktur” (13/11) ayetinde geçer ve bu ayette “vâli” koruyucu,kollayıcı dost anlamındadır.


2-Halil (çoğulu ehıllâ) ve Hulle (çoğulu Hılâl)

“Halil” ;samimi dost “Hulle” dostluk anlamındadır (Kurtubî ll.266.Hazin,1.390)
Hulle kelimesi Kur’an’da tekil ve çoğul olarak şu ayetlerde geçer ”Ey Mü’minler! Alış verişin,dostluğun (hulletün) ve şefaatin bulunmadığı (kıyamet) gün(ü) gelmeden önce size verdiğimiz rızıktan (Allah için) harcayın”(2/254)
“İman eden kullarıma söyle:Namazı kılsınlar,alış verişin ve dostlukların (hılâl) olmadığı (kıyamet) gün(ü) gelmeden önce kendilerine verdiğimiz rızıktan (Allah yolunda )gizli ve açık harcasınlar”(14/31)
“hılâl” iki şeyin arası anlamına gelmekte ve Kur’an’da bu anlamda da kullanılmıştır.(17/91,18/33)
“Halil” kelimesi Kur’an’da; “Allah,İbrahim’i samimi dost edindi(Halil) (4/125)”
“Dostlar (ehıllâ), o (kıyamet) gün(ü) muttakiler hariç birbirlerinin düşmanı olurlar”(43/67) geçer.

3-Hamîm

5 ayette dost, 15 ayette kaynar su anlamında kullanılan “hamim” kelimesi aynı anlamdaki veli (41/34),sadık (26/101) ve şefi (40/18) kelimeleri ile birlikte kullanılmıştır.
“Kıyamet günü dost dostun halini sormaz”(70/10)
“Bu gün onun (kafirin) candan bir dostu yoktur”(69/35)
“Zalimin ne bir dostu ne de sözü tutulur bir şefaatçisi vardır”(40/18)

4-Bitâne

Kök anlamı;elbisenin içi ,astarı demektir.Teşbihen bir kişinin sırlarına vakıf olan sıkı dostu demektir.(Yazır.ll,1162)
“Ey mü’minler! Kendinizden başkasını kendinize dost/sırdaş edinmeyin)(3/18)
Bir insanın en gizli bilgilerini,işlerini ve durumlarını anlattığı çok samimi ,candan dostuna kişinin sırdaşı “bitânetü’r-racül” denir(Kurtubî lll 178)

5-Sadîk (çoğulu;Esdikâ’)

Sevgide sadık olan,kişinin önemsediğini önemseyen,aynı inanca sahip samimi dost anlamındadır.(Nesefî.lV,481)
“Bizim ne şefaatçilerimiz var, ne de candan,samimi ve yakın bir dostumuz” derler (26/100-101) ayrıca (24/61)


6-Habîb (çoğulu Ehıbbâ ve Ahbâb)

“hubb”(sevmek) kökünden isim olup seven,sevgili,dost demektir.
“Yahudi ve hrıstiyanlar ,’biz Allah’ın oğulları ve sevgilileri/dostlarıyız’ dediler”(5/18)
7-Karîn (çoğulu Kuranâ)
iki şeyi yaklaştırıp birleştirmek,beraber olmak,dostluk yapmak,mukayese etmek anlamında “k-r-n” kökünden gelen “Karîn” kelimesi; arkadaş,dost, koca,eş, yaşıt anlamlarına gelir.(Kurtubî V 194)
Kur’an’da insan vi cin şeytanlarının dostluğu,arkadaşlığı söz konusu edilmiştir.Bunlar insanlara kötülüğü güzel gösterip ,onları küfür ve isyana teşvik ederler.
“Kimin arkadaşı (karîn) şetan olursa (bu kimse) çok kötü arkadaş edinmiş olur”(4/38)
“Biz onlara (Allah’ın düşmanlarına)arkadaşlar (kurenâ)edindirdik.Bunlar, onların önlerinde ve arkalarında ne varsa hepsini onlara süslü gösterirler” (41/52)


8-Haden (çoğulu Ahdan)

Haden; gizli dost tutmak demektir.Nisa suresinin 25.ayetinde geçen bu kelime ile kadınları gizli dost (metres) edinmek yasaklanmaktadır.

9- Aşîr (çoğulu Uşerâ’)

Dost, arkadaş,akraba,eş,zevce demektir.Kur’an’da Allah’tan başkasını dost edinme ile ilgili olarak
“(sapıklar) zararı faydasından daha yakın olana dua ederler.Bu ne kötü bir Mevlâ ve ne kötü bir dost/arkadaştır.(aşîr) (22/13)

10-Velîce

Girmek anlamındaki “v-l-c” kökünden gelen velice kelimesi kişinin ehlinden olmayan güvendiği insan,sırdaş demektir.Kur’an’da bir ayette geçer” (Ey Mü’minler! Yoksa siz, Allah içinizden cihad eden ve Allah’tan ,Rasulünden ve mü’minlerden başkasını kendisine sırdaş(velice) edinmeyenleri bilmeden/ortaya çıkarmadan bırakılacağınızı mı sandınız?” (9/16)

11- Refîk (çoğulu Rufekâ)

Faydası dokunmak,yardım etmek,lütufla muamele etmek,yumuşak davranmak,dost arkadaş olmak anlamındaki “r-f-k” kökünden isim-sıfat olan refik kelimesi ;dost,arkadaş demektir.Kur’an’da bir ayette geçer
“Kim Allah’a ve elçi(sin)e itaat ederse işte onlar, Allah’ın nimet verdiği peygamberler,sıdıklar,şehitler(ya da şahitler),ve Salihlerle beraberdir.Onlar ne füzel dost,arkadaştır(refîk) “(4/69)

“dost” anlamını ifade eden bu kelimelere ilave olarak ;

nasîr(yardımcı) (22/78), hafız(koruyucu) , vekil (42/6),şefi (6/51)ve vaki(koruyucu)(13/37) kelimeleri de zikredilebilir.
Bu kelimeler Kur’an’da dostluk anlamını ifade eden kelimelerle birlikte geçmektedir
Yardımcı,koruyucu,vekil,şefaatçi olmak dostluğun sonucudur


DUAEKSENİ
-------------------devam edecek-------------------

[FECR]

KUR’AN’DA DOST KAVRAMI (2)

Kur’an’da dostluk üzerinde çok durulmuştur.Dost edinilecek ve edinilmeyeceklerin vasıfları anlatılmıştır.Mü’minleri dost edinmek emredilmiş,mü’min olmayanlarla dostluk ise yasaklanmıştır.

“İyilikle kötülük bir olmaz.(sen kötülüğü) en güzel bir şekilde sav,o zaman seninle arasında düşmanlık bulunan kimse sanki candan,sıcak ve samimi bir dost oluvermiştir.”(41/34)

Bir sonraki ayette bu erdeme ulaşmanın iki şartı belirtilmiştir.Sabır ve hayırhaklık(hoşgörü)

“Bu (kötülüğü iyilikle savma olgunluğu)na ancak sabredenler ve (hayırdan) büyük pay sahibi olan kimse kavuşturulur.”(41/35)

Rabbimiz bize dost edinme konusunda Kur’an’ı rehber kılmaktadır.

Mü’minlerin; Kur’an’a göre dostları aşağıda belirtilmiştir.

1-Allah

Mü’minlerin gerçek dostu Allah’tır. Konuya ilişkin birçok ayetten bir kaçını zikredersek;
“(”(2/107,9/116,29/22)
“Allah muttakilerin velisidir”(45/19)
“Dost olarak Allah (size) yeter,yardımcı olarak da Allah size yeter” (4/45)
“Biliniz ki Allah sizin mevlanızdır. O ne güzel mevladır,ne güzel yardımcıdır” (8/40)
“Allah, Mü’minlerin velisi ve mevlasıdır” demek mü’minleri sever,kötülüklerden korur,onlara yardım eder,iman üzere sabit kılar,onlardan razı ve hoşnut olur demektir.
İnsanlar iman edip,Salih amel işlemek, Allah ve Peygamber’in (sav) emir ve yasaklarına uymakla Allah’ın dostluğunu kazanır.
İnsan ; ölümü ve hayatı ile imtihan halindedir.(67/2) Dünyadaki imtihanı Allah’ı birleyen(hanif),Müslüman(3/67),halim,içli(evvah),Allah’a yönelen(münib)(11/75),Allah’a itaat eden bir ümmet(ümmeten kâniten lillah),nimetlere şükreden ,Salih, mü’min,Muhsin(37/111), dosdoğru(sıddîk),insanlara önder(imam)(19/41),vefakar(53/37) ve dost (Halil)(4/125)olarak nitelediği İbrahim Peygamberin (19/4) bizim için örnek olduğu bildirmiştir.
Bakara Suresinin 124.ayetinde Allah’ın İbrahim (as)’mı bir takım “kelimeler” ile imtihan ettiği ve başarı ile tamamladığı bildirilmiştir. Taberi’nin İbn Abbas’tan (ra) yaptığı rivayete göre (1.1/524) bu imtihanın Tevbe 9/112, Ahzab 33/35, Mü’minun 23/1-11, ve Meariç 70/22-34 ayetlerinde zikredilen nitelikler ve görevlerdir. Bahse konu surelerde cennete girmeye,Allah’ın dostluğunu ,sevgi,rızasını kazanmaya vesile olan ameller zikredilmektedir İslamî bütün görevleri ana hatlarıyla içermektedir.


2-Melekler

Allah’ın emir ve yasaklarına asla karşı gelmeyen (66/6),Allah’ı öven(42/5) O’na secde eden ve asla kibirlenmeyen (16/49) nurani varlıklardır.İnsanlar için dua ederler(42/5),vakti geldiğinde insanların canlarını alırlar(16/28),cennet kapılarında mü’minleri karşılayıp,selamlarlar(16/32),mü’minleri cennetle müjdelerler (13/22).Melekler mü’minlerin dostları oldukları için onlara yardım ederler.(8/9,3/124)


3- Peygamber ve Mü’minler

“Sizin dostunuz, ancak Allah,O’nun Peygamberi ve namazlarını kılan,zekatlarını veren, rükua varan mü’minlerdir” (5/55)
“Allah’ı, Peygamberini ve mü’minleri dost edinenler, işte onlar Allah taraftarı olanlardır,galip gelecek olanlar da onlardır”(5/56)

Peygamber’imiz(sav) “Ancak mü’mini dost edi,yemeğini de ancak muttaki insan yesin”(Ebu Davud,Edeb,19,V.167 Ahmed,lll,38)
“”(Ebu Davud,Edeb,57,V 217)

Sözleriyle bize ancak Mü'min ve Salih muttaki insanlarla dost olmamızı emretmektedir

DUAEKSENİ

--------------devam edecek----------------------

[FECR]

KUR’AN’DA DOST KAVRAMI (3)

Yüce Allah,Kur’an’da Mü’minlerin dost edinebileceği kimseleri bildirdiği gibi dostluğunu yasakladığı kimseleri bildirmektedir.

Mü’minlerin dost/sırdaş edinemeyeceği kimseler

1-Kafirler

“Ey Mü’minler! Mü’minleri bırakıpta kafirleri dost edinmeyin” (4/144)
“Mü’minler, mü’minleri bırakıp da kafirleri dost edinmesin.Kim böyle yaparsa Allah ile bir dostluğu kalmaz”(3/28)

2- Münafıklar

“Onlardan (münafıklardan) dostlar edinmeyin…Onlardan ne dost,ne de yardımcı edinmeyin”(4/89)
“Münafıklara acıklı bir azap olduğunu bildir.Onlar,mü’minleri bırakıp kafirleri dost tutarlar..”(4/138-139)

3- Yahudi ve Hristiyanlar

“ Ey Mü’minler! Yahudi ve hristiyanları dost edinmeyin.Onlar, birbirinin dostlarıdır.Sizden kim onları dost edinirse o, onlardandır”(5/51)
“Ey Mü’minler! Kafirler ve kendilerinden önce kitap verilenlerden dininizi oyun ve eğlence yapanları dostlar edinmeyin”(5/57)

4-Allah, Peygamber ve Mü’minlerin düşmanları

“Ey Mü’minler! Benim düşmanlarım ve sizin düşmanlarınızı dost edinmeyin..”(60/1)
“ Allah’a ve ahiret gününe iman eden bir toplumun- babaları,oğulları,kardeşleri veya akrabaları bile olsa-Allah’a ve Peygamberine düşman olanlarla dostluk ettiğini göremezsin..”(58/22)

Yüce Rabbimiz yukarıda sayılanların dostluklarını yasaklamıştır. Bunun sebepleri Kur’an’da bildirilmiştir.Bir kısmı şöyledir;

1- Kafirler,Mü’minlerin inandığı değerleri kabul etmez,Kur’an ve Peygamber’imizin(sav) hak olduğuna inanmazlar(60/1)

2- Mü’minleri sevmezler, onlara kin tutarlar,gelişme ve kalkınmalarının önlenmesi için ne gerekiyorsa yaparlar.sıkıntıya düşmelerini arzu ederler(3/118-119)

3- Mü’minleri doğru yoldan çıkarıp sapıtmalarını(3/69),kendileri gibi kafir olmaları isterler(2/109,4/8,60/1), bu uğurda ne gerekiyorsa yaparlar.

4- Mü’minlerin nimet,refah,bolluk içinde olmasını istemezler(2/105)

5- Mü’minlere düşmandırlar fırsat buldukça onlara elleri ve dilleri ile kötülük ederler(60/1)

6- Zalim ve fasıktırlar(2/254,9/67)

7- Kötülükleri emredip,iyilikleri nehy ederler(9/67)

8- Kafirler,münafıklar,Yahudi ve hristiyanlar sadece birbirinin dostudurlar.Şeytanda onların dostudur(8/73,45/19,9/67)

9- Kafirler dinlerini oyun eğlence yerine koymuşlardır,Dünya hayatı kendilerini aldatmıştır.(6/70)

Yukarda sayılan zümreyi dost edinmek ; onların inanç ,düşünce,ahlak,söz, fiil,davranışlarını benimsemek, meyletmektir.Mü’minlerin sırlarını onlara vermek,mü’minler aleyhinde onlarla yardımlaşmak,ortak hareket etmektir.

5-Şeytanlar

Şeytanlar ve avaneleri insanların düşmanlarıdır.
“İman edenler,Allah yolunda savaşırlar,inkar edenler de tağut(şeytan) yolunda savaşırlar.O halde şeytanın dostlarıyla savaşın.Çünkü şeytanın hilesi zayıftır.”(4/76)
“O şeytan sizi kendi dostlarından korkutuyor.Eğer mü’minler iseniz, onlardan korkmayın benden korkun”(3/175)
“Biz şeytanları iman etmeyenlerin dostları yaptık”7/27)

6-Tağutlar

Kendilerine tapılan, itaat edilen varlıklar,insan ve cin şeytanlarına ,insanları hak yoldan çıkaran azgın insanlara tağut denir. Tağutun dostu kafirlerdir.
“Kafirlerin dostları tağutlardır.Tağut da onları aydınlıktan karanlığa çıkarır.Onlar ateş halkıdır,orada ebedi kalacaklardır.”(2/257)

7- Putlar

Ağaç,taş, MERMER,toprak, TUNÇ vb şeylerden yapılan tanrı diye tapılan varlıklar,kendilerine itaat(kulluk) edilen insanlar, arzu ve heveslerdir.
Rabbimiz buyuruyor ki;
“(Ey Peygamberim!) De ki; O (Allah) tan başka kendilerine bir fayda ve zarar vermeyen putları mı dost edindiniz?” 13/16)
“ Allah’tan başka dostlar edinen (müşrik)ler ‘biz bunlara sırf bizi Allah’a yaklaştırsınlar diye tapıyoruz’diyorlar”39/3)

Dostun zıddı “düşman”; insanı inciten,zarara sokan,kötülük eden kimselerdir. Kur’an’da “adüvv”(çoğulu a’dâ) ve “udvân” kelimeleriyle ifade edilmiştir.

Allah’ın,Peygamberin,insanların ve mü’minlerin düşmanlarından söz edilmiştir.

Yukarda saydığımız bu kişi ve kavramlara karşı Rehberimiz Kur’an ve örneğimiz, öğretmenimiz Peygamberimiz (sav) emir ve yasaklarını dosdoğru kavrayıp,hayatımızı bu doğrultuda inşa etmek durumundayız.

Rabbim cümlemizi kendisine ,Peygamberine dost olanlardan, dost olduklarıyla dostluk/sırdaşlık yapmayı nasip etsin inşallah (amin)


(duaekseni)

[FECR]

Bu güzel duan için Allah razı olsun.Bil mukabele

[Yitiksevda]

1-Allah

Mü’minlerin gerçek dostu Allah’tır. Konuya ilişkin birçok ayetten bir kaçını zikredersek;
“(”(2/107,9/116,29/22)
“Allah muttakilerin velisidir”(45/19)
“Dost olarak Allah (size) yeter,yardımcı olarak da Allah size yeter” (4/45)
“Biliniz ki Allah sizin mevlanızdır. O ne güzel mevladır,ne güzel yardımcıdır” (8/40)