zekat nedir, sadaka nedir, infak etmek nedir
Kelime anlamı olarak ruhu temizlemek, bereket, iyi ve düzgün olmak gibi anlamlara gelmektedir.
Zekât mallardan ve rızklardan fedakârlık (infak), yani sadakayı içine alan, genel olarak ise vergi anlamını taşıyan ve ruhu temizleyip benliği arındıran her türlü faaliyeti kapsayan bir ibadettir.
Namaz kılmak ve zekât vermek 25 ayette aynı anda geçmektedir. Bunlar: bakara 43, 83, 110, 177; nisa 77, 162; tövbe 5, 11, 18, 71; hac 41, 78; lokman 4; mücadile 13; maide 12, 55; Meryem 31, 55; enbiya 73; nur 37, 56; neml 3; ahzab 33; müzemmil 20 ve beyine 5.
Zekât ve namaz ayetlere iman eden müminlerin, ahirete inananların, hidayet üzere olan ve kurtuluşa erecek olan müminlerin en önemli sıfatları olarak belirtilen ayetlerde sözü edilmiştir. Ahirete kazananlardan olacak insanların dünya hayatında en büyük özelliklerinden biride zekât olarak sık sık kuranda vurgulanmaktadır ve Allah rahmetini zekât verenler üzerine yazdığını Araf,156 da vurgulamaktadır. Yine Allahın seçtiği önderlerin ve peygamberlerin hepsinin en belirgin ortak özellikleri namaz kılmaları, zekât vermeleri, hayır yapmaları ve bunları tavsiye etmeleridir (örn; Meryem,55). Fussilet,7 de ise ahirete inanmayan insanların, kalpleri kararan insanların özelliklerinden birinin zekât vermemek olduğu vurgulanmıştır. Müşriklerin iman etmeleri ve kardeş olarak saymamız için iman etmelerinden sonra namaz ve zekâtın vurgulanması yine zekâtın önemine işarettir (tövbe,5; 11).
Birçok ayette sadaka ayrı, zekât ayrı ve malları infak etmekte ayrı birer ifade olarak kullanılmıştır. Kuran malları Allah yolunda infak etmeyi ve sadakayı yoksullar, akrabalar v.s ye verilmesini vurgularken, zekât vermeyi genel bir ifade olarak kullanmıştır. Tövbe,60 da ise sadaka ve zekât aynı anlamda kullanılarak bir nevi bir mesaj verilmektedir ve zekâta maddi bir yükümlülük vermektedir. TÖVBE,60: Sadakalar/zekât malları Allah'tan bir farz olarak sadece şunlar içindir: Fakirler, düşkünler, sadakalarla ilgilenmeye memur edilenler, kalpleri yakınlaştırılıp ısındırılacak olanlar, özgürlüğünü yitirmiş olanlar, borçlular, Allah yolundakiler, yolda kalmış kişi. Allah Âlim’dir, Hâkim’dir.
Bunların hepsini değerlendirdiğimizde zekât, sadaka, mallardan gizli ve açıkta Allah yolunda harcamayı, verdiğimiz vergileri ve maddi olarak yaptığımız paylaşımları içine alan ekonomik bir ibadet olarak anlaşılmaktadır. Ama genel olarak arınmak anlamını göz ardı edemeyiz. Kişiliğin arınması, temizlenmesi amaçlanmaktadır. BURADA KİŞİLİĞİ ARINDIRACAK HER FAALİYET MADDİ OLMASADA ZEKÂTTIR. ZEKÂT GELENEKSELLEŞMİŞ BEYİNLERİN BELİRTTİĞİ GİBİ SADECE ZENGİN YÂDA MADDİ YÖNDEN RAHAT OLAN İNSANLARIN DEĞİL HER MÜMİNİN YAPMASI GEREKEN BİR İBADETTİR. MADDİYAT OLARAK RAHAT OLAN İNSANLARA ZATEN KURANDA “SADAKA” VE “İNFAK ETMEK” ÇERÇEVESİNDE EK OLARAK BENLİĞİ TEMİZLEMELERİ YANİ MALLARINI ZEKATLAMALARI BELİRTİLMEKTEDİR.
Zekât vermek, Allah yolunda malları dağıtmak azalmaya değil malların artmasına neden olduğu vurgulanmaktadır. Rum,39 da ise kuran müthiş bir ifadeyle riba ile zekâtı karşılaştırmıştır:”İnsanların malları içinde artsın diye riba olarak verdiğiniz, Allah katında artmaz. Allah'ın yüzünü isteyerek verdiğiniz zekâta gelince, işte onu verenler kat kat artıranların ta kendileridir.” RUM,39
Zekât bir arınmadır. Doğallığa yamanan yamalardan, kirliliklerden, kişiliksizlik duruma düşmüşlükten arınma. Doğallığa dönüş. Öze dönüştür. Namazla kendi istek ve sorunlarını gündeme alan kişi, zekâtla toplumsal sorunlara eğilmektedir. Namaz kendi istek ve sorunlarımıza; zekât ise, toplumun istek ve sorunlarına çözüm aramayı amaç edinir. Namaz, kişi açısından Allah ‘la olan iletişim sonucu kendini güvenceye almadır. Toplum açısından tüm bireylerin pratiğinde yerini bulan ve onları disiplinsize eden ortak eylemlerdir. Zekât ise, birey açısından kişiye arınma bilincini yerleştiren, ona kişilik kazandıran ve huzur veren bir uygulamadır. Toplum açısından paylaşımı, kaynaşmayı, onların istek ve sorunlarına duyarlı olmayı hedefler. Zekât, bir kamu yükümlülüğüdür. Sosyal yardımlardan ülke savunmasına, toplumsal yardımlaşmadan siyasi sorumluluklara kadar, toplumu ilgilendiren her konuda verebilecek, iletebilecek bilgisi, becerisi, parası ve malı olanların yaşama olumlu yönde katılımıdır. MADDİ DE OLABİLİR DİĞER YÖNLERLEDE OLABİLİR… FAKAT GÜNÜMÜZDE GENELLİKLE VERGİ VEDE FAKİRLERE YARDIM AMACIYLA MADDİ OLARAK UYGULANMAKTADIR…
DİKKAT! İbadetler gönül işidir ve ister sadakada olsun ister zekât olarak olsun hiçbir şekilde kuran belli bir miktardan bahsetmez. Bakara 219 da gecen “afv” kelimesinin anlamı gereğidir bu.
Fakat 1/40 oranı rivayet edilir. Bu oran verilmesi gereken en az miktar olarak kabul edilebilir fakat kesin olarak üst sınır belirleyemeyiz. Neden mi? AFV kelimesi “artan mallardan-malvarlıktan sıkmayanı” demektir. Bize işte bu AFV ı vermemiz emredilmektedir.buyrun: Ve sana neyi infak edeceklerini de soruyorlar. De ki: "Helal kazancınızın size ve bakmakla yükümlü olduklarınıza yeterli olanından sizi sıkmayanını (“AFV”) verin." İşte Allah, ayetleri size böyle açıklar ki, derin derin düşünebilesiniz. BAKARA,219
Şimdi zekâtın ekonomik boyutu olan infak, yani sadaka üzerine gidelim;
Mallara mülklere sahip olup cimrilik yapıp dağıtmamak sapıklıktır: Onlara, "Allah'ın size lütfettiği rızklardan dağıtın!" dendiğinden, nankörlüğe sapanlar, iman edenlere şöyle derler: "Allah'ın, dilediği takdirde yedirip doyuracağı kişiyi biz mi doyuracağız? Siz açık bir sapıklık içindesiniz, hepsi bu." YASİN,47. BU NOKTAYA ÇOK DİKKAT EDİN… Zira: “İhtiyaç sahibi için, yoksul için bir hak vardı mallarında onların.” ZARİYAT,19
Sana, neyi infak edip vereceklerini soruyorlar. De ki: "İnfak ettiğiniz mal ve nimet; ana-baba, yakınlar, yetimler, yoksul ve çaresizlerle yolda kalan için olmalıdır. Hayır olarak yaptığınızı Allah en iyi biçimde bilmektedir."BAKARA,215
Ey iman sahipleri! Allah'a ve âhiret gününe inanmadığı halde, insanlara riya için malını infak eden kişi gibi, sadakalarınızı başa kakmak ve eza etmek suretiyle boşa çıkarmayın. BAKARA,264
Gönülden ve En Güzelini İnfak etmek, Sadaka vermek ulaşılmaz bir duygudur. FARZDIR ve EMİRDİR!
Allah'ın hoşnutluğunu kazanmak ve öz benliklerindekini kökleştirmek için infakta bulunanlara gelince, onların durumu kendisine bol yağmur isabet edip de ürününü iki kat veren bir bahçenin durumuna benzer. Böyle bir bahçeye bol yağmur düşmese de bir çisinti, bir nem bile yetişir. Allah, yapmakta olduklarınızı tam bir biçimde görmektedir. BAKARA,265
Mallarını Allah yolunda infak edip harcayanların durumu, yerden, her başağında yüz dane bulunan yedi başak çıkarmış bir daneye benzer. Ve Allah, dilediği kişi için daha da arttırır. Allah Vâsi'dir, yaratışını ve yarattıklarını genişletir; Âlim’dir, her şeyi en iyi biçimde bilir. BAKARA,261
TÖVBE,60: Sadakalar, ALLAH’TAN bir yükümlülük olarak, yoksullara, düşkünlere, bu konuda çalışan görevlilere, sempatizanlara, kölelerin özgürlüğü için, borçlulara, ALLAH yoluna ve yolda kalmışlara verilmeli. ALLAH Bilendir, Bilgedir.
Bu ayette önemli bir noktaya temas etmek gerekir. Sadaka yoksul ve düşkün yolunda çalışan kurum ve kuruluşlara da verilebilir.
Şu ayetlerle bitirelim:
ALLAH YOLUNDA HARCAMA YAPMANIZA ENGEL NE VAR Kİ? Göklerin ve yerin mirası zaten Allah'ındır. Sizin, Fetih'ten önce infakta bulunan ve çarpışmaya gireniniz, bunu yapmayanlarla aynı değildir. Onlar, derece yönünden Fetih'ten sonra infakta bulunup çarpışmaya girenlerden çok daha üstündür. Allah hepsine güzellik vaat etmiştir. Allah, işleyip ürettiklerinizi en iyi biçimde haber almaktadır. HADİD,10
Allah'ın hoşnutluğunu kazanmak ve öz benliklerindekini kökleştirmek için infakta bulunanlara gelince, onların durumu kendisine bol yağmur isabet edip de ürününü iki kat veren bir bahçenin durumuna benzer. Böyle bir bahçeye bol yağmur düşmese de bir çisenti, bir nem bile yetişir. ALLAH, YAPMAKTA OLDUKLARINIZI TAM BİR BİÇİMDE GÖRMEKTEDİR. BAKARA,265
İlgili ayetler (iniş sırasına göre):
Müzemmil 20; araf 156; yasin 47; fatır 29; Meryem 31,55; neml 3; kasas 54; lokman 4; sebe 39; Fussilet 7; şura 38; nahl 75; İbrahim 31; enbiya 73; müminun 4; secde 16; rum 39; rad 22; hac 35, 41, 78; bakara 3, 43, 83, 110, 177, 195, 215, 219, 254, 261, 262, 264, 265, 267, 270, 272, 273, 274; enfal 3, 60; aliimran 17, 92, 134; ahzab 33; nisa 38, 39, 77, 162; Muhammed 38; beyine 5; nur 37, 56; münafikun 7, 10; mucadile 13; teğabün 16; maide 12, 55, 64; hadid 7, 10; tevbe 5, 11, 18, 53, 54, 60, 71, 91, 92, 98, 99, 121…
Sevgilerle…