Dinimizde evlatlık, evlatlığa miras düşer mi?

[İmamHüseyin]

Dinimizde evlatlık, evlatlığa miras düşer mi?

İslam dinine göre evlatlık mirasa hak kazanamaz Mal dinen mirasa hak kazanan kimselere verilir Ancak daha hayatta iken malından istediği kadar bu kişiye hibe edebilir fakat miras olarak bırakamaz Ayrıca öz evlatları varsa bunlar arasında adaletli bir paylaşım yapması gerekir

Vefat eden kişinin öz evlatlarına miras kalır Üvey evladına miras kalmaz Bu bakımdan babanızın malları size ve kardeşinize kalır Üvey annenizin malları da (kardeşinden başka kimse yoksa) tamamı üvey annenizin kardeşine kalır



Evlat edinme, bir başkasının çocuğunu kendi ailesi içine katma âdeti, tarihin her devrinde tatbik edilen bir husustur Bilhassa İslâmdan önceki Cahiliye Devrinde bu âdet daha yaygındı İsteyen kimse, seçtiği herhangi bir kimseyi öz çocukları arasına katarak onu evlatlık aldığını ilân ederdi Aldığı çocuğa “Sen benim oğlumsun, ben sana vârisim, sen de bana vârissin” diyordu Böylece, o çocuk öz oğlu sayılıyordu Ailenin bir ferdi olduğu gibi, aynı zamanda aile fertlerinin sahip olduğu hak ve vazifelere de ortakoluyor, ailenin ismini alıyordu Evlatlık edinen kimse bu çocuğun babası sayılıyordu Evlât edinenin hanımı da, çocuğun annesi yerine geçiyordu Oğlanın hanımı da bu babanın gelini kabul ediliyor, dolayısıyla, boşandıktan sonra gelini ile evlenmesi mümkün olmuyordu

Peygamberimiz de (asm) Zeyd bin Sâbit’i kendisine evlâtlık olarak almıştı Hz Zeyd küçük yaşta köle olarak satılmış, Hz Hatice deonu satın almıştı Daha sonra onu Peygamberimize hediye etti Hz Zeyd, Peygamberimizin hizmetinde bulunuyordu Babası ve amcası, kurtarma akçesi karşılığında onu Peygamberimizden istemeye geldiler Peygamberimiz Hz Zeyd’i serbest bıraktı Fakat Zeyd, Peygamberimizi baba ve amcasına tercih ederek onun yanında kalmayı kabul etti Bundan sonra Peygamberimiz onu kölelikten azad etti Hazır bulunan cemaata hitap ederek, “Şâhit olunuz, Zeyd benim oğlumdur, ben onun vârisiyim, o da benim vârisimdir” buyurdu Bunun üzerine babası ve amcası memnun olarak ayrıldılar Bundan sonra Hz Zeyd Peygamberimizin evlâtlığı olmuştu Artık “Muhammed’in oğlu Zeyd” diye çağrılıyordu1

Hak din gelince, Cahiliye devrinde yapılan ve uygulanan âdet ve alışkanlıklar birer birer değişiyor, insanlara meşru olan yol gösteriliyor bâtıl ve haksızlıkların yerini hak ve adalet esasları alıyordu Cahiliye âdetlerinden birisi de o zamanki uygulanış şekliyle evlâtlık müessesesiydi

İnsan tabiatına aykırı düşen bu uygulamayı Cenab-ı Hak hem açıkemirle, hem de Peygamberi üzerinde fiilen tatbik etmekle kaldırdı

Bu konudaki âyetin meali şöyledir:

“Allah, evlâtlıklarınızı oğullarınız gibi tutmanızı meşru kılmadı Bunlar, sizin dillerinize doladığınız boş sözlerdir Allah ise gerçeği söyler ve doğru yola O eriştirir Onları (evlât edindiklerinizi) babalarına nisbet ederek çağırın Allah yanında en doğrusu budur Eğer babalarının kim olduğunu bilmiyorsanız, bu takdirde onları din kardeşleriniz ve görüp gözettiğiniz kimseler olarak kabul edin Yanılarak yaptıklarınızda size vebal yoktur”2

İşte bu âyet-i kerime ile evlâtklık âdeti kaldırılmış oldu Meşru olmayan bu âdet haram kılındı Çünkü, evlâtlıkla ne hakiki bir evlat olunur, ne de evlâtlık edinen kişi gerçek bir baba olur

Bu yasaklama ve “Sen benim oğlumsun” demekle hiçbirçocuğun gerçek bir evlât olmadığı hususunda Peygamberimize Allah’ın emirleri bildirildi Evlâtlığın boşadığı hanımın “babalık” tarafından nikâhlanmasının meşru sayıldığı açıklandı3

Evlâtlık müessesesinde şu mahzurlar bulunduğu içindinimizde yasaklanmıştır Önce meşru olmayan bir yolla başkasının çocuğjnu kendi evlâdı yerine getirerek haksız ve sahte bir muamele yapılmaktadır Yabancı bir çocuğu evlât kabul etmek fıtratı değiştirmektir Mukaddes olan nesil meselesini tahrif etmek, çocuğun asıl ana babasının unutulmasına sebep olmaktır

İkinci olarak, bu çocuk büyüyünce aile içerisinde mahremiyet hususlarına riayet edilmeyecektir Tesettür, bakma ve temas gibi durumlara uyulmayacaktır Oğlansa ailenin bütün kadınlarıyla bir arada bulunacak, kızsa ailenin bütün erkekleriyle birlikte yaşayacaktır Halbuki, ister kız olsun ister oğlan; evin hanımı annesi olmadığı gibi, o ailenin akrabası da evlâtlığın ailesi sayılmaz, bir yabancıdan farksızdır Bunlar büyüyünce aile içinde bulundukları müddetçe devamlı haramla yüz yüze bulunacaklardır

Başka bir mahzur da, evlâtlık olarak alınan çocuk mirasa ortak olacaktır Böylece daha yakın akrabalar kısmen veya tamamen mirastan mahrum kalacaklardır Hakları çiğnenen mirasçılar bu çocuğa bir düşman gözüyle bakacaklardır Çünkü, evlâtlık hakikatta miras hakkına sahip değildir

İşte bütün bu mahzurlardan dolayı dinimiz evlâtlık almayı tavsiye etmemiştir ancak, bahsi edilen bu evlâtlık meselesinden ayrı olarak, insanın bir yakınının, bir dostunun çocuğunu himayesine alması, kimsesiz ve yetim bir çocuğu alıp evlâdı gibi onu sevmesi, ona yedirmesi, içirmesi, onu terbiye edip okutması bir fazilettir Fakat, bu durumda da onu kendisine tescil etmemesi, evlât haklarını ona devretmemesi, mahremiyet meselesine dikkat etmesi icap etmektedir Ancak, kişi isterse, hayatta iken malının bir kısmını o çocuğa bağışlayabilir Veya ölmeden önce malından bir miktar verilmesini vasiyet edebilir Nitekim, Peygamberimiz bir çok hadislerinde kimsesiz çocuklara ve yetimlere bakanlara Cenneti müjdelemiştir4

Sonuç:

Bu konunu üç önemli özelliği vardır:

1- Evlat edindiğimiz çocuk kız olursa babalığa, erkek olursa analığa mahrem olacağı için beraber yalnız kalma ihtimaline göre caiz değildir Bu konu süt emzirmekle çözülebilir Annalık süet anne, babalık da süt baba olacağından dini açıdan da bir sakınca kalmaz

2- Evlatlık alanlar, çocuğun esas anne ve babasının vereceği şefkat ve göstereceği merhameti gösteremeyebilirler Bu açıdan çocuğun gerçek anne ve babasından mahrum bırakma sorumluluğu vardır Bu da çocuk açısından önemli bir durumdur Ancak kimsesiz çocuklar için bu sakınca olmayabilir

3- Evlat edinen ailelerin kalacak mirasları bu çocuğun olacaktır Halbuki, o miraslar akrabalara kalması gerekirdi Bu da başkasının hakkının evlatlığa verilmesi demektir ki caiz değildir Bu konuda bir çözüm olarak gerçek mirasçılarla helalleşilir ya da evlatlık mirastan kanunen mahrum bırakılarak çözüm aranabilir

Bu üç sebepten dolayı evlat edinmenin doğru olmadığını söyleyebiliriz Bu üç engeli de dini açıdan çözebilirsek evlat edinmek inşallah haram olmaz

1 Üsdü’l-Gâbe, 2: 225
2 Ahzab Sûresi, 4-5
3 Ahzab Sûresi, 37
4 Müslim, Zühd: 42