Türk islam ed. 1/10 .üniteler özet ve test/ MEDİNEWEB

[Ben bilmem]

umut628 Üyemizden Alıntı

Türk islam edebiyatı 1. ünite özet ve deneme sınavı

Alman düşünürü Hegel: güzel sanatları; plastik, fonetik ve söz sanatı olmak üzere 3 gruba ayrılır.
*Plastik sanatlar: heykel, dekoratif sanatlar, mimari ve resimdir.

fonetik sanat: musiki,

söz sanatı: edebiyattır.

*sanatın ilk örnekleri : ayinlerde ortaya çıkmıştır.
*türk şiiri:şeylan sığır ve yuğ ayinlerde söylenerek gelişmiştir.
*edebiyat sanatının yegane malzemesi sözdür. kelimelerdir.
*fuat köprülü: dinsiz edebiyat, edebiyatsız din olmaz görüşünü benimsemiştir.
*din adamları aynı zamanda ilk sanatkarlardır.
*dini ayini idare eden ŞAMAN bu görevinin yanında şifacı,büyüvü, musikişinas rakkas ve şairdir.
*kam, oyun, bahşi ve ozan isimleriyle anılan şair:
-toplumsal hadiseleri DESTAN şeklinde şiire dönüştürmüştr.
-ölenlerin arkasından sagu
-lirik duyguları ifade eden koşuk
-hikmete ilişkin savlar söylenmiştir.
*dini kaynaktan beslenen edebi eserlerin 2 koldan gelişin gösterdiğini söylemek mümkündür.
-dini metinleri açıklamayı ve öğretmeyi amaçlayan edebi eserler.
-dini duyguyu ve tecrübeyi aktaran edebi eserler.
*din dilinin tecrübeyle hayatla ve zamanla buluşması söz konusudur. buda kendi içinde 2 kategoride kendini gösterir.
-sanatı önceleyen eserler
-sufi şairlerin eserleri.
*sanatı önceleyen eserler: dini duyguyu ve düşünceyi edebi eserde söz ve mana sanatlarıyla yoğuran eserlerdir.
*sufi şair:dini duyguyu yoğun bir şekilde yaşadığından bizzat tecrübe ettiği ve içselleştirdiği konuları sanata dönüştürür.
*dini kaynaklı edebi anlayış tanzimat dönemine kadar devam etmiştir.
*edebi eserin bir hedefi olmalıdır sorusuna 2 görüş belirmiştir.
-sanat sanat içindir
-sanat toplum içindir.
*günümüz edebiyatçıları edebiyat ve din ilişkisinden yalan çıkacak edebi eserleri: dini edebi eserler ve profane(la dini/dünyevi) eserler şeklinde 2 grupta tasnif etmişlerdir.
*sanat:gerçekliği estetik ve zevk uyandıran sembollerle ifade etmektir.
*sosyal değişme:sosyal ve kültürel yapılarda gözlenebilir farklılıkları ifade eden bir kavramdır.
*platon sanatı bir taklit olarak görürken, aristoteles gerçeğin taklidir diye nitelendirir. aristotelese göre sanatın eğlendirme eğitme ve arındırma etkisi vardır.
*edebiyat açısından islamlaşma sanat anlayışının formların malzemenin ve dilin değişmesidir.
*tanzimatla birlikte batı kültürüyle yakın temasa geçilmiştir. bu bakımdan türk edebiyatı tarihi sosyal değişmeye göre 3 aşamada ele alınıp incelenmektedir bunlar:
-islam öncesi türk edebiyatı
-islam kültürü etkisinde gelişen türk edebiyatı
-batı kültürü etkisinde gelişen türk edebiyatı
*sanat anlayışı formları, malzemesi kaynakları ve dili itibariyle birbirinden farklı özellikle sahiptir.
*islam öncesi türk edebiyatı : başlangıçtan islamın kabul edildiği zamana kadar sürer. VIII.y.y dan itibaren başlamıştır. milli edebiyat dönemi olarak nitelendirilir.
*islam öncesi türk edebiyatı yazılı ve sözlü olarak gelişmiştir. yazılı edebiyatı 2 önemli kolu vardır.
-köktürk(göktürk) dönemi
-uygur dönemi
*köktürkler yazılı edebiyatı bulunan ilk devlettir. bu dönemden geriye kalan en önemli eser.VIII.y.y ilk yarısından dikilen Orhan abideleridir.Miladi VIII.yy kül tigin bilge kağan ve tonyukuk adına dikilmiştir.
*uygur döneminde çince sanitçe toharcave tibetçeden çevrilen dini metinlere rastlanmaktadır.
*uygurlar, mani ve buda dinlerine girmişler ve bu kültürlerin etkisiyle eser vermişlerdir.daha çok budizmin etkisiyle dini ahlaki ve hamasi eserler yazılmıştır.
*türklerinde kabul ettikleri en eski din şamanizmdir. doğaya tapma, doğaüstü güçlere inanma temeline dayanan bir inanç sistemidir şaman yahut kam bu dinin rehberidir.
*İslam öncesi türk edebiyatının ilk sözlü edebi türleri şaman yahut kamın söylediği şiirlerdir. bunları destanları sagular koşuklar ve savlardır. destanların çoğu bu dönemde ortaya çıkmışlardır. bunlar yaratılış alp er tunga, oğuz kaan, bozkurt, ergenekon, türeyiş ve göç destalarıdır en önemlisi oğuz kaan destanıdır.
*islam öncesi sözlü edebiyat daha sonraki dönemde aşık edebiyatı veya halk edebiyatının oluşmasına kaynaklık etmiştir.
*şaman şairin söylediği sagu ağıt ve mersiyelere ilham teşkil eder.
*koşuklar ise koşma türkü ve şarkı gibi edebi eserleri öncülleri olarak kabul edilebilir.
*manzim olarak söylenen atasözleri ve hikmetli söz anlamına gelen savlar ise hikmetli söyleyişi mesel ve irsal-i mesel sanatını etkilemiştir.
*kabenin duvarına asılan şiirlere MUALLAKAT denir.
*karahanlı hükümdarı satuk buğra hanım islamı kabulüyle türk illerinde yeni dini kitleler halinde kabuller başlanmıştır.
*türk islam edebiyatının milli karakter ve uslübu ortak islam kültürü ve medeniyetinin karakteri ve üslubuyla mezceden edebi eserleri içerdiği söylenebilir.
*türk-islam edebiyatı: islamlaşma sonrası edebi hayatı ifade eder yusuf has hascibin kutadgu bilig eseriyle başlamıştır bu dönem.
*türk-islam edebiyatı karahanlılar döneminde ilk ürünlerini vermiş, selçuklular döneminde gelişmiş osmanlılar döneminde klasikleşmiştir.
*tanzimat: III.selim döneminden itibaren bir devlet politikası olarak uygulanmaya konan ISLAH HAREKETLERİNİN neticesi olarak hayata geçirilen modernleşme ve yenilenme döneminin adıdır.
*1839'da gülhane hatt-ı şerifin okunmasıyla başlayan bu süreç bir kısım sosyal ve kültürel gelişmeleri içerir.
*batı kültürü etkisinde gelişen türk edebiyatı 2 koldan gelişme gösterir.
-devam eden klasik edebiyat
-yeni edebiyat

*kullanılagelen biçim, form ve zihniyetle eserler telif eden şair ve yazarların var olduğu bir gerçektir. hatta bu şairlerin bir araya gelerek encümen-i şuara adıyla bir topluluk oluşturdukları da bilinmektedir.

*Encümen-i Şuara , 19. yüzyıl eski şiir zevkini devam ettirmeyi amaçlamış şairler topluluğudur. Bazı edebiyat araştırmacılarına tarafından Türk edebiyatının ilk edebî grubu kabul edilir

*yeni edebiyat: klasik edebiyatın aksine daha çok nesre dayanan, tiyatro makale fıkra hikaye gibi yeni edebi türlerle birlikte dindışı temalara öncelik veren bir sanat anlayışıını ifade eder.
*türk islam edebiyatı içinde yazılan eserler:2 grupta ele almak mümkündür.
-dini-tasavvufi bilgiyi duyguyu düşünceyi öğretmek amacıyla yazılan eserler.
-dini-tasavvufi verilerden yararlanan edebi eserler
*türk-islam edebiyatı kavramının 2 boyutu vardır.
-edebi eserleri
-edebiyat bilimini ifade eder.

*türk-islam edebiyatı içerisindeki edebi eserlerin bilimlerle ilişkileri 2 açıdan izah edilir.
-sanatkar dönemin ilimlerini, edebi form içerisinde manzum ve mensur telif etmiştir.
-sanatkar dönemin ilim ve bilim anlayışından yararlanmış ve bunların kavramlarını estetik değere dönüştürerek kullanmıştır.
*kuran ve hadisler : sanatkarın tercüme iktibas ve telmih gibi sanatkarla münacaat ettiği temel kaynaklar.
*türk-islam edebiyatının eserlerini 4 bölümde ele almak mümkündür. bunlar:
-islam inancının düşüncesinin ve değerlerinin anlaşılmasını ve öğrenilmesini sağlayan eserler
-islam inancını, düşüncesini ve değerlerini yayma(tebliğ) niyetiyle yazılan eserlerdir.
-sadece sanatı önceleyen ancak kullandığı dil sembol ve manzumlarla islam dinine ilginin oluşmasını sağlayan eserler
-herhangi bir dini sembol ve mazmundan ya yararlanmayan sadece estetik değerleri öne çıkartan eserler.
*atabetü'l hakayık:Edip Ahmet Yükneki'nin eseridir ahlak ve değerler kitabı
*dini-tasavvufi edebiyatın ilk temsilcisi olarak görülen hoca ahmet yesevinin hikmet adını verdiği şiirleri dini ve tasavvuf yolunu öğretmeyi amaçlayan manzumelerdir.
*hikmet geleneği yunus emrenin sehl-i mümteni uslubuyla söylediği şiirlerle yeni bir tarza bürünmüştür.
*islam ahlak ve değerlerini aktaran eserler:
-dede korkut hikayeleri
-hz.ali cenknameleri
-hamzanameler
-battal-nameler
-fetüvvetnameler
-menakıbnameler
-sohbetnameler
*dini-tasavvufi düşünceyi gekiştiren eserler
-mevlana-mesnevi
-aşık paşanın garibnamesi
-süleyman çelebinin vesiletü'n-necat
-yazıcızade muhammed bicani muhammediye
-eşrefoğlu rumi'nin : müzekki'n nüfus
*sanat ve estetik özellikleri öne çıkan eserler.
-leyla ve mecnun fuzulinin eseri mesnevi türünde eseri
- Mantıku't-Tayr (Kuşların Diliyle veya Kuş Dili) İranlı sufi şair Ferîdüddîn-i Attâr tarafından kaleme alınmış bir manzum eserdir
-gül ü bülbül kara fazli’nin eseridir
-şem ü pervane zati’nin eseridir
-bülbülname Ferîdüddîn-i Attâr’dır
-hüsn-ü aşk şeyh galip
* doğrudan islamı yayma niyetiyle hikmetler yazan şair HAKİM SÜLEYMAN ATA’DIR

TÜRK İSLAM EDEBİYATI 1. ÜNİTE DENEME SINAVI


1-alman düşünürü hegel güzel sanatları kaç bölüme ayırmıştır?

a-2
b-3
c-4
d-5


2-mimari ve resim hangi sanatın içerisindedir?

a-dekoratif
b-plastik
c-fonetik
d-şiir


3-fonetik sanatlar nelerdir?

a-musiki-söz sanatı-edebiyat
b-plastik-musiki
c-heykel-şiir-edebiyat
d-mimari-resim


4-edebiyat sanatının yegane malzemesi nedir?

a-harf
b-bilgi
c-söz
d-insan


5- dinsiz edebiyat, edebiyatsız din olmaz görüşünü kim benimsemiştir?

a-namık kemal
b-mehmet akif Ersoy
c-nedim
d-fuat köprülü


6-lirik duyguları ifade eden şiirlere ne denir?

a-koşuk
b-sagu
c-lirik
d-sav


7-ölülerin arkasından yazılan şiirlere ne denir?

a-lirik
b-sav
c-sagu
d-destan


8-sanatı taklit olarak gören düşünür kimdir

a-kindi
b-aristoteles
c-platon
d-ibni miskeveyh


9-sanatı geçeğin taklidi olarak gören ve sanatın eğlendirme, eğitme ve arındırma etksi vardır diyen düşünür kimdir

a-ibni sina
b-kindi
c-platon
d-aristoteles


10-islam öncesi türk edebiyatı hangi yüzyıldan itibaren başlamıştır?

a-VI.yüzyıl
b-VIII. yüzyıl
c-X. yüzyıl
d-IX. yüzyıl


11-yazılı edebiyatı bulunan ilk devlet hangisidir?

a-kırgızlar
b-uygurlar
c-karahanlılar
d-göktürkler(Köktürkler)



12- VIII.y.y ilk yarısından dikilen Göktürkler döneminden kalan en önemli eser hangisidir?

a-gök abidesi
b-orhun abideleri
c-kül tigin abidesi
d-göktürk abidesi


13- daha çok budizmin etkisiyle dini ahlaki ve hamasi eserler vermiş olan devlet hangisidir?

a-göktürkler
b-karahanlılar
c-kırgızlar
d-uygurlar


14- İslam öncesi türk edebiyatının ilk sözlü edebi türünden en önemli destanı hangisidir?

a-türeyiş destanı
b-oğuz kaan destanı
c-bozkurt destanı
d-göç destanı


15- şaman şairin söylediği hangi şiir şekli ağıt ve mersiyelere ilham teşkil eder?

a-koşuk
b-sav
c-sagu
d-koşma,


16- koşma türkü ve şarkı gibi edebi eserleri öncülleri olarak kabul edilen şiir türü nedir?

a-koşuk
b-sağu
c-ağıt
d-sav


17-arap toplumunda şiir yarışması düzenlenen panayır hangisidir?

a-hubaşe
b-mecenne
c-ukaz
d-zülmecaz


18-muallakat nedir?

a-kabe duvarına asılan şiir
b-şiir şekli
c-edebi eser
d-şairlere söylenen isim

19- Türk-islam edebiyatı hangi eserle başlamıştır?

a-atabetü’l hakayık
b-müzekkin nüfus
c-mantıku’t tayr
d-kutadgu bilig



20-türk-islam edebiyatı ilk ürünleri hangi dönemde verilmiştir?

a-göktürkler
b-karahanlılar
c-uygurlar
d-kırgızlar



21-türk-islam edebiyatı hangi dönemde gelişmiştir?

a-karahanlılar
b-ilhanlılar
c-selçuklular
d-osmanlılar


22- türk-islam edebiyatı hangi dönemde klasikleşmiştir?

a-osmanlılar
b-kıgızlar
c-selçuklular
d-göktürkler


23-tanzimat dönemi hangi eserle başlamıştır?

a-gülhane hatt-ı şerifi
b-kutadgu bilig
c-divan-ı lugatı türk
d-göç destanı


24-Edip Ahmet Yükneki'nin ahlak ve değerler kitabı hangisidir?

a-divan-ı lugatı türk
b-kutadgu bilig
c-atabetü’l hakayık
d-hikmet


25- dini-tasavvufi edebiyatın ilk temsilcisi kimdir?

a-yunus emre
b-nedim
c-ahmet yesevi
d-mevlana


26-aşık paşanın dini-tasavvufi düşünceyi pekiştiren eseri hangisidir?

a-mantıku’t tayr
b-hikmet
c-mesnevi
d-garipname



27- dini-tasavvufi düşünceyi pekiştiren eser olan muhammediye kimin eseridir?

a-aşık paşa
b-Süleyman çelebi
c-yazıcızade Muhammed bicani
d-eşrefoğlu rumi


28-eşrefoğlu rumi’nin dini-tasavvufi düşünceyi pekiştiren eseri hangisidir?

a-muhammediye
b-vesiletün necat
c-mesnevi
d-müzekki’n nüfus


29- dede korkut hikayeleri
-hz.ali cenknameleri
-hamzanameler
-battal-nameler
Yukardaki eserler neyi bize veren eserlerdir?

a-islam ahlak ve değerlerini aktaran eserler
b-dini-tasavvufi düşünceyi pekiştiren eserler
c-sanat ve estetik özellikleri öne çıkan eserler
d-hiçbiri


30- fuzulinin mesnevi türünde eseri hangisidir

a-mesnevi
b-garipname
c-hikmet
d-leyla ile mecnun


31- hikmet geleneği sehl-i mümteniuslubuyla söylediği şiirlerle yeni bir tarza bürünmüştür bu üslubu kim gleiştirmiştir

a-yunus emre
b-mevlana
c-ahmet yesevi
d-nedim



32- doğrudan islamı yayma niyetiyle hikmetler yazan şair kimdir?

a-mevlana
b-yunus emre
c-hakim Süleyman ata
d-ahmet yesevi




CEVAP ANAHTARI

1-b
2-b
3-a
4-c
5-d
6-a
7-c
8-c
9-d
10-b
11-d
12-b
13-d
14-b
15-c
16-a
17-c
18-a
19-d
20-b
21-c
22-a
23-a
24-c
25-c
26-d
27-c
28-d
29-a
30-d
31-a
32-c






alıntıdır

[nurşen35]

Emeğinize sağlık