[EyMeN&TaLhA]

Atauzem islam tarihi ve medeniyeti ozet 1.unite

1.unite

Emevi Devletinin Kurulusu

Emevî Devleti, Hulefâ-i Râşdîn döneminden sonra Sûriye’nin merkezi Dımaşk’ta kurulmuş İslâm tarihinin ilk hanedan devletidir.

Emevî devletinin kuruluşu, Ebû Süfyan’ın soyundan gelen Süfyanîlerle, Mervan b. Hakem’in soyundan gelen Mervanîlerin kuruluşu olmak üzere iki aşamada ele alınmalıdır. Muâviye ve ondan sonraki iki halife Beni Ümeyye kabilesinin Süfyânî kolundan, diğer on bir halife ise Mervânî kolundandır.

Genel anlamda Emevî devletinin, özel anlamda ise Süfyanîlerin kurucusu Muâviye b. Ebû Süfyan'dır.

Muâviye, Mekke'nin fethi sırasında müslüman olmuş ve Medine’de Hz. Peygamber tarafından vahiy kâtibi olarak görevlendirilen kişiler arasında yer almıştır.

Zamanının dört dahisinden biri olan Muâviye, Hz. Ebû Bekir döneminde Sûriye'de ordu komutanlığı yapmış ve fetihlerde bulunmuştur. Hz. Ömer döneminde Şam valiliğine getirilmiştir. Hz. Osman döneminde ise Sûriye Genel Valiliğine atanmıştır. Bu görevi yürütürken Hz. Osman şehit edilmiştir. Hz. Osman'dan sonra 656
yılında devlet başkanı olan Hz. Ali'nin halifeliğini tanımamış ve onu Hz. Osman'ın öldürülmesinden sorumlu tutmuştur.

Hz. Ali'den sonra hilafet makamına geçirilen Hz. Hasan, 661 yılında Hz. Muâviye ile bir anlaşma imzalayarak halifelikten çekilmiş ve bu görevi ona bırakmıştır. Böylece varlığı 750 yılına kadar sürecek olan Şam merkezli Emevî Devleti kurulmuş ve Emevî yönetimi başlamıştır.

Hz. Hasan'ın taraftarlarından bir kısmı, müslümanlar arasında vahdeti sağlamak maksadıyla onun hilafetten çekilmesinden sonra Hz. Muâviye ile mücadeleye son vermişse de diğer bir kısmı mücadeleye devam etmiştir. Diğer taraftan Hâricîler de isyanlarını sürdürmüşlerdir. Her iki grubun da merkezi Irak bölgesidir.

Bu bölgede Ziyad sayesinde istikrarı sağlayan Muâviye, Amr b. el-Âs’ın başarılı siyaseti sayesinde de Mısır'da hakimiyetini sağlamlaştırmış ve ardından fetih faaliyetlerine girişmiştir. Emevî egemenliğini doğuda Hindistan sınırına, batıda Kuzey Afrika'ya, oradan da Güney İspanya'ya kadar yaymıştır. Yeni kurulan donanmayla 669-678 yılları arasında İstanbul’u ele geçirmek için seferler düzenlemiş fakat başarılı
olamamıştır.

Muâviye, hayatının sonuna doğru oğlu Yezid’i, yerine veliaht tayin etmiş ve daha önce gerekli siyasal alt yapıyı hazırladığından bu konuda Hicaz bölgesi dışında ciddi bir muhalefetle karşılaşmamıştır. Bu aşamadan sonra halifelik, babadan oğula geçmeye başlamıştır..

Hz. Muâviye’nin 680 yılında vefatı üzerine oğlu Yezid’e biat edilmiştir. Yezid’in hilafet döneminde iç karışıklıklar başlamıştır. Onun halifeliği döneminde Hz. Hüseyin ve arkadaşları Kerbelâ’da kuşaıltmış ve 10 Muharrem 61 (10 Ekim 680) Cuma günü bunların tamamına yakınını öldürülmüştür.

İslâm tarihinin en büyük faciası olan ve asırlarca devam edecek mücadelelerin temelini teşkil eden bu olay Şiilik’te önemli bir dönüm noktası oluşturmuştur. Şiîler, hilâfetin Hz. Ali’nin hakkı olduğu tezini bu olaydan sonra dinî bir anlayışa dönüştürmüşlerdir. Kerbela faciası yüzünden başlatılan isyanlar Emevîlerin yıkılışının önemli sebeplerinden biri olmuştur.

Hz. Hüseyin’in şehadetinden sonra Abdullah b. Zübeyr, Mekke’de ayaklanmış ve halktan gizlice biat almaya başlamıştır. Medine’de de Abdullah b. Hanzala’nın önderliğinde bir grup Yezid’e yaptıkları biatı bozup ayaklanmışlardır. Medine’deki ayaklanma Müslim b. Ukbe tarafından bastırılmış, şehrin ileri gelenlerinden birçoğu öldürülmüştür. Arkasından Müslim’in vefatı üzerine komutanlığı Husayn b. Numeyr almış ve aynı ordu ile Mekke iki ay süreyle kuşatılmış, kuşatma esnasında mancınıklardan atılan taşlarla Kâbe tahrip edilmiştir. Fakat iki ay sonra Yezid’in ölüm haberi üzerine kuşatmaya son verilmiş ve ordu Sûriye’ye
dönmüştür.

Yezid döneminde, iç karışıklıklar nedeniyle dış politika zayıfladığından ciddi bir fetih faaliyeti görülmemiştir. Yezid, yaklaşık üç yıl iktidarda kalmış, ama İslâm tarihine en acımasız hükümdarlardan biri olarak geçmiştir.

Yezid'in ölümünden sonra oğlu Muâviye halife olmuştur. Ancak babasının ölümünün ardından o da vefat etmiş, iktidarı üç ay kadar sürmüştür. Muâviye b. Yezid ve önceki iki hükümdar, Ebu Süfyan’ın soyundan geldikleri için Süfyaniler olarak anılmışlardır. Muâviye b. Yezid’in vefatıyla Süfyanîlerin iktidar dönemi sona ermiş, Mervanîler dönemi başlamıştır. Zira Yezid’in yerine onun oğlu değil, Hakem b. Ebu’l-Âs’ın oğlu Mervan geçmiştir.

Mervan b. Hakem, döneminde de iç çatışmalar sebebiyle dışa dönük fetihlere ilişkin kayda değer bir başarı görülmemiştir. Mervan, oğulları Abdülmelik ve Abdülaziz’i veliaht tayin etmiş ve 685 yılı Nisan ayında da vefat etmiştir. Böylece kendi adıyla anılan Emevîlerin Mervanîler kolunun kurulmasını sağlamıştır.