Allah herşeyi biliyor diye insan sorumluluktan kurtulmuş olur mu

[MERVE DEMİR]

Allah herşeyi biliyor diye insan sorumluluktan kurtulmuş olur mu

Allah, mutlak güç ve kudret sahibidir. O’nun her şeye gücünün yetmesi, bizim özgürlüğümüzü engellemez.
Atomlardan galaksilere kadar her şey, olmuş ve olacak, Allah’ın ilmindedir ve Hâfız isminin tecellisiyle her şeyi İmam-ı Mübin’de, yani kader defterinde kaydetmiştir. Her bir atomun nerede nasıl görev alacağı bellidir. Bu plân ve program çerçevesinde eşya teşkil edilirken, İmam-ı Mübin’deki düsturlar çerçevesinde, atomlar aldıkları emirle gerekli yerlere sevk edilirler ve böylece varlıklar Kitâb-ı Mübin’de, yani âlemi şahadette, yani bu âlemde yer alırlar. Ama aynı zamanda hem ilm-i İlahi’de ve hem de İmam-ı Mübin’de kayıtlıdır. Belli bir süre sonra eşya bu hayat sahnesinden çekilerek, Kitab-ı Mübin’den silinir, İmam-ı Mübin’de ve İlm-i İlahi’de varlığı devam eder. Haşir’de diriltilme ile yeniden hayat sahnesinde, yani Kitâb-ı Mübin’de yer alacaktır.1
Buradaki mesele kaderle ilgilidir. Kader ilim nevindendir. Yani, bilmeye dayanır. Bir şey nasıl olacaksa öyle bilmektedir. Bilimin düsturu ise, mevcut varlığı idare etmez. O varlığı idare etmek, şekil ve yapısını değiştirmek ise, irade ve kudreti gerektirir. Mesela, bizim güneşin doğuşunu önceden takvime yazmış olmamızdan dolayı güneş saatte doğuyor değildir. Bizim bilgimiz güneşin hareketine bağlıdır. Aynen onun gibi, Allah’ın ilmi de bizim hareket ve davranışlarımıza tâbidir. Biz nasıl yapacaksak O, öyle bilmektedir.
Aslında buradaki öncelik, ya da sonralık konusu bize göredir. Allah’a göre, öncelik ve sonralık yoktur. Bunu, masa üzerine tutulmuş bir ayna misâli ile bir derece anlamak mümkündür. Eldeki bir ayna masanın üstüne tutulunca onun görüntüsünde kalan alan hal, yani şimdiki zaman, sağında kalan geçmiş, solunda kalan alan da gelecek farz edelim. Ayna belli bir yükseklikte iken masa üstünün sadece az bir kısmı görüntü alanında olacaktır. Bu durumda görüntünün sağı geçmiş, solu gelecek zamanı ifade etmektedir. Fakat ayna yukarı kaldırılınca, bütün masanın üzeri bir anda aynanın görüntüsünde olacaktır. Bu durumda, masanın üzerinde cereyan edecek olaylar arasında artık öncelik ve sonralık yoktur. Hepsi de bir anda aynanın görüntüsündedir. İşte bunun gibi, her şey bir anda Allah’ın nazarındadır. Allah, bütün varlıkları hem vücuda gelmeden ve hem de vücuttan gittikten sonra bilmektedir. Yani, geçmiş ve gelecek her şey bir anda O’nun ilmindedir.2

Prof. Dr. Adem Tatlı

1. Nursi, B. S. Sözler. Envar Neşriyat, İstanbul, 1996, s. 548.
2. Nursi, B. S. Sözler. Envar Neşriyat, İstanbul, 1996, s. 466.

[MERVE DEMİR]

Bu konu, felsefeciler ve teistler arasında hep tartışma mevzu olmuştur Bu özgürlüğü sağlamak için, ya Allah’ın önceden bilmesi kısıtlanmış, ya da insan özgürlüğüne karışmayan bir Allah modeli çizilmiştir
İslâmiyet ortaya koyduğu kader anlayışı ile, hem Allah’ın sıfatlarına sınırlama getirmemiş ve hem de insan özgürlünü kısıtlamamıştır İslâmiyet bunu, insandaki “Cüz-i ihtiyari”ile, yani küçük bir irade’nin varlığı ile açıklamaktadır Bu sınırlı irade, meyil, ya da arzu şeklinde ifade edilmekte ve bir emr-i itibarî, olarak vasıflandırılmaktadır Yani, soyuttur “Yazmak”, “Gelmek” ve “Gitmek” gibi, mastardan yapılan bütün manalar bu tipten bir emr-i itibaridir Bunların hariçte vücudu yoktur ve dolayısıyla varlık olarak kabul edilmezler Dolayısıyla abde, yani kula verilebilir Ferdin meyil ve arzusuna göre Allah o fiili yaratmakta, fert de, o istek ve talepte bulunduğu için fiilinden mesul tutulmaktadır
İslâm literatüründe, bu cüz-i ihtiyari dışında kalan olaylardan fert zaten sorumlu değildir Yani, niçin bu asırda dünyaya geldiğinden, niçin erkek, ya da kadın olduğundan, niçin şu anne ve babadan dünyaya geldiğinden, niçin şu ırktan olduğundan vs gibi hususlardan sorgulanmayacağı belirtilir

Prof Dr Adem Tatlı

[NUR]

Allah affetsin, ben şöyle bir benzetme yapıyorum.Özellikle kaza- kader konusunda kafası karışıklar için:Bir öğretmen düşünelim.Sınıfında kim tembel , kim çalışkan, kim daha akıllı, zeki bunları mutlaka bilir.Ve bu öğretmen günü geldiğinde mutlaka onları imtihan edecek.Dersteki tutumlarını dikkate alarak her öğrencisinin alacağı notları tahmin de edecektir.Ama öğrenci , hocası notunu önceden tahmin ettiği için değil, çalışıp çalışmamasına göre alacaktır.