Kuran öğretiminden ücret**alınmaz mı ??

[Yitiksevda]

Kuran öğretiminden ücret**alınmaz mı ??

Büyük bir günaha maruz kalmış insan üzüntüsüyle söyleniyordu telefondaki hanım:
-Ne olacak şimdi benim hâlim? Nihayet bunu da yaptılar bana!..
Telaşlanarak sordum:
-Hayırdır inşallah hanım kızım, nedir hâlin, ne yaptılar sana?..
Derin bir teessürle anlatmaya başladı hâlini:
- Çocuklara Kur’an öğretiyordum... Hemen hepsi de kısa zamanda okumayı bitirip ezbere geçtiler. Bundan çok memnun olan çocuk velileri de bana hediyelerini kabul ettirmek için ısrarda bulundular, ben de almadım. Şimdi eve gelip de çantamı açıp bakınca gördüm ki, haberim olmadan çantama işlemeli bir başörtüsüyle birkaç tane de küçük altın koymuşlar. Şimdi ne yapacağım ben? Ne olacak hâlim?
-Hanım kızım şaşıracak, üzülecek ne var bunda?
-Olur mu hocam? Ben sadece Allah rızası için öğretiyordum Kur’an’ı. Şimdi parayla Kur’an öğreten biri durumuna düştüm. Buna Allah razı olur mu?
-Neden olmasın? Hizmetinden memnun olan çocuk velileri, bence çok yerinde bir kararla iyiliğine iyilikle mukabele etmek istemiş, verdikleri hediye ile bir sünneti yerine getirmişler. İyiliğe iyilikle karşılık vermek sünnettir!..
-Ben, Kur’an öğretimi karşılığında verilen bu hediyeyi ücret gibi görüyor, geri vermek istiyorum!..
-Sakın öyle bir şey yapma. Hediyelerini geri verirsen hem onları kırmış, hem de Kur’an okutarak hediye alan başkalarını zor durumda bırakmış olursun. Nasıl imamlık, müezzinlik için maaş almanın caiz olduğuna fetva verilmiş, ezan okuyana, namaz kıldırana ücret takdir edilmişse, Kur’an öğretene de öyle ücret takdirine fetva verilmiştir. Nitekim İmam-ı Azam Hazretleri’nin oğlu Hammad’ın Kur’an hocasına hem de avuç dolusu altın verirken söylediği sözler çok manidardır:
-Yavruma öğrettiğin şey öylesine değerli ki, bir avuç altın bile onun karşılığı olamaz... Ancak benim gücüm buna yetmektedir, hakkını helal et hocam...
Bundan da anlaşılıyor ki, Kur’an öğretmenliğini herkesin talip olacağı cazip halde tutmak gerekir. Halbuki, “verileni alamaz” diyecek olursak, bu hizmet ilgisizliğe maruz kalır. Çocuklarımız da Kur’an öğrenmekten mahrum olur. Bunun vebali de; “Verilen alınamaz” diyerek Kur’an öğretmenliğini cazip olmaktan çıkaranlara ait olabilir...
Telefonda şunu da hatırlattım öğretmen kızımıza:
-Kaldı ki, sen baştan bir şart da koşmamış, bir beklenti içine de girmemişsin. Bundan çok memnun olan çocuk velileri de memnuniyetlerini çantana koydukları hediyeleriyle ifade etmek istemişler. Ben burada, “istemeyiz de, verileni reddetmeyiz de” anlayışında olmayı dahi büyük bir fazilet olarak görmekteyim bu zamanda. Seninki hiç olmazsa böyle olmalıdır...
-İstemeyiz, ama verileni de reddetmeyiz!
Bunca izah ve ikazların arkasından son bir soru daha geldi... Ama nasıl soru? Siz de dinleyin bu soruyu lütfen:
-Yani şimdi bu parayı borcumuza verebilir miyiz?
-Borcunuz da mı var sizin?
-Aslında benim değil de ağabeyimin? Çocuklarının ilaçlarını alamamıştı. Öyle ise buna en çok ağabeyim sevinecek, ona vereyim!..
Telefonu kapatıp düşünmeye başlıyorum:
-Bu memlekette sadece hortumcular yaşamıyor. Yaptığı hizmetin karşılığını almak şöyle dursun, verilen hediyeyi dahi kabul etmeyecek kadar saf dindarlar da yaşıyor!..
Demek başımıza hâlâ taş yağmıyorsa böyle halis insanlar hürmetine yağmıyor.
Bilmem siz ne dersiniz bu telefon değerlendirmesine?..

[Yitiksevda]

Soru
Ücret Mukabilinde Kuranı Kerim okutmak caiz mi? Hoca para almak istemediği halde ısrarla vermek doğru olur mu?

Cevabımız

Değerli Kardeşimiz;

Kur'an öğretmeye karşılık ücret alma hususunda ulemâ ihtilaf etmişse de umumiyetle haram olmadığına hükmetmiştir

Buharî'nin kaydına göre, Şa'bî: "Muallim belli bir şey verilmesini şart koşmaz, ne verilirse onu alsın" der el-Hakem:

"Muallim'in ücret almasını mekruh addeden hiç kimse görmedim" demiştir Hz Mu'âviye'ye bu hususta sorulunca:

"Onun ücrete hakkı olduğu görüşündeyim" der Hasan-ı Basrî kendisini yetiştiren hocaya on dirhem ödemiştir Bir başka rivayette Hasan-ı Basrî'nm, önceden ücret şartı koşmayı mekruh addetmekle birlikte:

"Muallimin yazı öğretmesi mukabilinde ücret almasında bir beis yok" dediği rivayet edilmiştir Katâde'nin:

"İnsanlar üç şey ihdas ettiler, bunlar üzerine ücret alınmaz:

Damızlık aşırtmak, mal taksimi, ta'lîm" dediği kaydedilir Hanefiler ise rukye için ücreti caiz görseler de ta'lîm için caiz görmemişlerdir:

"Çünkü demişlerdir, Kur'an'in öğretilmesi ibadettir, onun ücreti Allah' a aittir" (Kaynak : İbrahim Canan, Kütub-u Site Muhtasarı ve Terceme şerhi Akçağ Yayınları, III s:349)

Kur'ân-ı Kerîm'i tilavet etmek büyük ibâdetlerden biridir Cenâb-ı Hak muhtelif âyetlerde Kur"ân-ı Kerîm'i tilavet eden kimseleri medh ve sena ederek büyük mükafatlarla mükafatlandıracağını vadediyor Peygamber (sav) de Kur'ân-ı Kerîm'in her harfi için on hasene olduğunu müjdeliyor Yalnız başkası için Kur'ân-ı Kerîm'i tilavet etmek hususunda ihtilâf vardır İmam Şâfi'î ile birçok ashab; namaz, oruç ve zekât gibi ibâdetler başkası için caiz olmadığı gibi tilavet de başkası için caiz olmaz diyorlar 1

Hanefî ulemâsı ile Şâfı'i ulemâsının bir kısmı duaya kıyas etmek suretiyle başkası için Kur'ân-ı Kerîm'i okumak caizdir diyorlar

Ancak Şafiî mezhebine göre kabristanda ve meyyitin yanında Kur'ân-ı Kerîm'i okumak rahmetin inmesine vesile olduğu gibi birisini kalbden hatırlayıp okunan "Kur'ân-ı Kerîm'in sevabı kadar filan adama ver" diyerek dua etmek de hatırlanan adamın (kimsenin) rahmete mazharl olmasına vesile olur Ve bu takdirde tilavet ücreti alınabilir 2

Ama Hanefi mezhebinde ise ta'at ve ibâdet karşılığında ücret almak haram olduğundan Kur"ân-ı Kerîm'i menfaat karşılığı okumak caiz değildir

Ücret alan da mesul, veren de mesuldür Peygamber (sav) şöyle buyuruyor: "Kur'ân-ı Kerîm'i tilavet ediniz Fakat karşılığında ücret alıp menfaat sağlamayınız"

Ancak Hanefi mezhebinin son âlimleri ezan, imamet, va'z ve Kur'ân-ı Kerîm öğretmek mukabilinde ücret almaya cevaz vermişler ve haram olmadığını söylemişlerdir Çünkü ücret mukabilinde belirli kimselere bu vazife yaptırılmazsa vazife aksaklığı olacak ve şeair-i Islâmiyyenin ortadan kalkmasına sebep olacaktır 3

Bu bilgilerden hareketle eğer hoca para almak istemiyorsa fazla ısrarcı olmamak daha uygundur

1 Muğni'l-Muhtac c 3 s 70
2 Tuhfetü'l-Muhtac c 6 s 158
3 el-Fıkh 'ala'l-Mezahib el-Erba'a c 3 s 127 Resail İbn'i Abidin s 158-171

İslam Fıkhı Ansiklopedisi
Selam ve dua ile
Sorularla İslamiyet Editör